शहराच्या मध्यभागी जुनं, पण भक्कम असे बऱ्यापैकी मोठे घर होते… त्याच्या अंगणात एक मोठा वटवृक्ष उभा होता, जणू घराच्या कुटुंबातील सर्व सदस्यांचं समर्थन करत होता.... त्या वटवृक्षाखाली वळण घेत चाललेल्या अंगणाच्या वाटेवर एक ताजं वातावरण आणि घरातील सौम्य शांती यांचा संगम होत होता.... सकाळची वेळ, एक सुखद गारवा आणि घरात सगळं व्यवस्थित चाललेलं शांत वातावरण...
सुमतीताई आदित्यची आई कामात तत्पर आणि सुलक्षिणी, पारंपरिक विचारांची होती.... कधीही घराच्या स्वच्छतेचा आणि कामाच्या वाटणीचा त्यांच्याकडे ताण कमी नव्हता.... त्या वेळी अंगणात भाजी निवडत बसलेल्या सुमतीताईंना विचारलेले प्रश्न कधीच थांबत नव्हते, आणि त्या सगळ्यांना तास-तास सांगत होत्या की "घरी एकाच गोष्टीवर लक्ष द्या..."
अन्विता, आदित्यची पत्नी, गॅसवर पोळ्या भाजत होती, पण तिचं मन कुठे तरी नोकरीत अडकलेलं होतं... तिला माहित होतं की घरासाठी काहीतरी करणे आवश्यक आहे, पण नोकरीदेखील तिच्या कर्तव्याचं एक महत्त्वपूर्ण भाग बनले होते.... ती स्वयंपाकघरात काम करत असताना, तिच्या चेहऱ्यावर थोड्या विचारांनी एक वेगळीच गोष्ट दिसत होती, जणू ती अडचणीत असलेली....
“अन्विता, आज पोळ्या जरा जास्त कर.. . रुचिराच्या मैत्रिणी येणार आहेत.... आपल्याला त्यांना व्यवस्थित पाहुणचार द्यायचा आहे... ” सुमतीताईंचा आवाज थोडासा कडक होता, जणू त्यांना तोंड देण्याची सवयच झाली होती..
अन्विता ने गोंधळत, हलक्या आवाजात उत्तर दिलं, “हो आई, पण मला अकराला एक मीटिंग आहे....काम आणि घर दोन्ही सांभाळायला खूप वेळ लागतो.... टाईम ही मॅनेज झाला पाहिजे....”
“अगं, तुझ्या मीटिंगमुळे काही फरक पडत नाही.... घरचं काम आणि पाहुण्यांचा आदर महत्वाचा आहे.... मीटिंगसाठी अजून वेळ मिळेल.... पण घरात काम योग्य वेळेवर व्हायला हवी....” सुमतीताई ठामपणे म्हणाल्या....
अन्विता ने हसून उत्तर दिलं, पण तिच्या चेहऱ्यावर असं काहीतरी गोंधळलेले भाव दिसत होते.... तिचं मन काहीच समजू शकत नव्हतं....
" हक्क की कर्तव्य? काय करावं? "
दुपारी रुचिरा आणि तिच्या मैत्रिणी घरी आल्या.... घरात हल्लीच एक गडबड निर्माण झाली होती.... अन्विता लगेचच त्यांच्यासाठी चहा आणि स्नॅक्स तयार करत होती, पण सुमतीताईंना तिचा शांत असलेला चेहरा दिसून आला....
“ वहिनीने खूप छान सगळे बनवले आहे.... खूप छान ,” रुचिरा हसत म्हणाली....
“हो, अन्विता खूप मेहनत करते.... प्रत्येक गोष्टीला खूप महत्त्व देते,” आदित्यने आवडीनं उत्तर दिलं....
“अरे, हे घर तिचं आहेच का? ही एक अशी लक्षात येण्यासारखी गोष्ट आहे...” सुमतीताई घुमणार्या आवाजात बोलल्या.... त्यांच्या त्या बोलण्यात खूप काही लपलेले होते...
रुचिराच्या चेहऱ्यावर थोडं गोंधळ दिसून आले, पण ती त्या गोंधळावर ताबा ठेवत पुढे बोलली, “हे घर खूप सुंदर आहे… आणि अन्विता किती मेहनत करते त्याला सुद्धा सलाम.... ”
आदित्यला कळून चुकलं की आई आणि पत्नीचं एकमेकांशी काहीतरी बिनसलं आहे, आणि त्याचा त्याच्याशी काहीतरी संबंध असावा....
संध्याकाळी, ऑफिसमधून परतल्यावर आदित्यने स्वयंपाकघरात येताच वातावरण बदललेलं पाहिलं.... त्याच्या आई आणि पत्नीच्या चेहऱ्यावर न बोललेल्या गप्पा होत्या, आणि दोघांचं एकमेकांशी बोलणं बंद झालं होतं.... तो त्या दोघांकडे जाऊन म्हणाला, “काय झालं? काही वेगळं आहे का?”
सुमतीताईंनी चेहऱ्यावर एक थोडं कुरकुरीत भाव आणले आणि म्हणाल्या, “ सुनेने घरात काम कमी केलंय, पण ती तर नोकरीच्या मुद्द्यावर बोलते.... काम आणि घर लक्षात घ्या. आणि विचार करा की तिचं कर्तव्य काय आहे.... ”
अन्विता गोंधळून गेली. “आई, मी घराकडे कमी लक्ष देत नाही, मी नोकरी आणि घर दोन्ही सामर्थ्याने सांभाळते आणि मी जबाबदारी घेत आहे.... जरा विचार करा....”
आदित्य हसत म्हणाला, “दोघींचं म्हणणं बरोबर आहे, पण आपण एकाच घरात रहात आहोत.... घरातले काम आणि नोकरीचं काम एकाच कुटुंबासाठी महत्त्वाचं आहे.... परंतु कदाचित तुमचं एकमेकांशी संवाद साधण्याची पद्धत थोडी वेगळी आहे....”
सुमतीताई चिडून म्हणाल्या, “घरच्या कामाला प्राधान्य असलं पाहिजे....नवऱ्याचं कर्तव्य आहे ते आणि सुनेचं हक्क....”
आदित्यला कळल की घराच्या संकल्पनेत हक्क आणि कर्तव्य यांमध्ये गोंधळ आहे..... घरचं वातावरण आच्छादित झालेलं आहे, आणि त्याला ही माणसांच्या भावना, त्यांच्या अपेक्षा आणि कर्तव्यं समजून घेण्याची वेळ आली होती....
आदित्य विचार करत होता, कस आपण हे दोन प्रपंच वाचवू शकतो हक्क आणि कर्तव्य....
त्यानंतर रात्री आदित्य अंगणात बसून, आकाशाकडे पाहत विचार करत होता " हक्क की कर्तव्य?" त्याच्या मनात विचारांची चक्रे फिरत होती..... त्याने खूप वेळ विचार केला, हक्क आणि कर्तव्य यांमधील ही सूक्ष्म रेषा यांतील सामंजस्य तोडून जाऊ नये, असं काहीतरी या दोघींना सांगायला पाहिजे....
आता एक गोष्ट स्पष्ट झाली त्याच्याकडे एक जबाबदारी आहे.... परंतु त्याचं कार्य फक्त या दोन गोष्टींना एकत्र करण्याचं होतं....
.
..
...
To be continued.....
Download the app
आता वाचा ईराच्या कथा सोप्या पद्धतीने, आजच ईरा app इंस्टॉल करा