आधार... भाग - १
सूर्य उगवायच्या आधीच गावातल्या एका मातीच्या घरात दिवा लागलेला असायचा. तो दिवा लावणारी मुलगी म्हणजे अदिती देशमुख. वय अवघं अठरा. पण चेहऱ्यावरचं गांभीर्य पाहिलं, की कुणीही अंदाज लावू शकत नव्हतं.
अदिती रोज पहाटे चार वाजता उठायची. गजराची गरजच नव्हती. जबाबदारीच तिचा गजर होती. चूल पेटवणं, पाणी भरून ठेवणं, भाजी चिरणं, डाळ भिजत घालणं, हे सगळं ती शांतपणे करत असे. घरातल्या हालचालींमध्ये कुठलाही गोंधळ नसे. सगळं ठरलेलं, मोजून-मापून.
आई सरिता अजून झोपेत असायची. वडील रमेश रात्री उशिरापर्यंत शेतावरून थकून आलेले. अदिती त्यांना उठवत नसे. “आई-बाबांनी झोप पूर्ण केली पाहिजे,” हे तिचं ठाम मत होतं.
घरात सगळ्यात शेवटी उठायची ती, सावित्री, अदितीची लहान बहीण. वयाने पाच वर्षांनी लहान, स्वभावाने अगदी विरुद्ध. स्वप्नाळू, हसरी, थोडीशी निष्काळजी. “सावी, उठ. पाच वाजले,” अदितीचा आवाज नेहमीसारखा ठाम.
“अगं ताई, अजून पाच मिनिटं…” सावित्री अंग चादरीखाली लपवायची. “पाच मिनिटं नाहीत. शाळेला उशीर होतो,” अदिती चादर बाजूला करत असे. तिच्या आवाजात राग नसे, पण मवाळपणाही नसे. ती आईसारखी नाही, मैत्रिणीसारखी नाही, ती जणू घराची व्यवस्थापक होती.
सावित्री कधीकधी रागवायची. “तू खूप कडक आहेस ताई!” तेव्हा अदिती फक्त एवढंच म्हणायची, “मी कडक नसते, तर आपलं घर मोडलं असतं.” नाश्ता साधाच असायचा, भाकरी, चटणी, थोडी भाजी. पण वेळेवर आणि सगळ्यांसाठी पुरेसा.
अदिती स्वतः शेवटी खायची. कधी कधी तर खायचीसुद्धा नाही. आई उठल्यावर पहिलं वाक्य असे, “अदिती, एवढं सगळं तूच का करतेस गं?” अदिती उत्तर देत नसे. फक्त वही उचलून बाहेर पडायची.
ती कॉलेजला जाण्याआधी गावातल्या एका घरात ट्युशन घ्यायची. दोन तास शिकवणं, त्यातून मिळणारे थोडे पैसे, तेच घराचा अतिरिक्त खर्च चालवायचे. कोणालाही कधी सांगितलं नाही, पण त्या पैशातूनच सावित्रीची पुस्तके, वही, फी भरली जात असे.
कॉलेजमध्ये अदिती फारशी बोलकी नव्हती. मैत्रिणी होत्या, पण गप्पांमध्ये वेळ घालवणं तिला परवडत नव्हतं. तिच्या डोक्यात नेहमी एकच गणित फिरत असे, घर, खर्च, भविष्य. “तू एवढी गंभीर का असतेस?” एकदा तिच्या मैत्रिणीने विचारलं.
अदिती हलकंसं हसली. “कारण माझ्याकडे हलकं राहण्याची मुभा नाही.” संध्याकाळी घरी परतल्यावर तिने पुन्हा जबाबदारीची टोपी चढवलेली असायची. सावित्रीचा अभ्यास तपासणं, आईला मदत, वडिलांची औषधं, उद्याचं नियोजन.
एक दिवस सावित्री अभ्यासात लक्ष देत नव्हती. वही कोरी होती. “हे काय आहे?” अदितीचा आवाज थोडा कडक झाला. “आज मन नाही लागलं…” सावित्री घाबरत म्हणाली.
अदितीने वही बंद केली. “मन नाही लागलं म्हणजे अभ्यास बंद होत नाही. आपल्याकडे पर्याय नाहीत, सावी.” त्या वाक्याने सावित्री गप्प झाली. तिला कधी कधी वाटायचं, ताईला स्वतःचं काहीच वाटत नाही का?
पण सावित्रीला हे माहीत नव्हतं की, अदिती प्रत्येक रात्री झोपण्याआधी एक वही उघडायची. त्या वहीत तिची स्वप्नं होती, मोठी नोकरी, शहर, स्वतःचं घर. पण त्या वहीतलं शेवटचं पान नेहमी रिकामं राहायचं.
कारण अदितीला माहीत होतं, स्वप्नं पाहण्याआधी जबाबदाऱ्या पूर्ण कराव्या लागतात. त्या रात्री वडील अचानक खोकल्याने उठले. औषध संपलेलं. अदितीने क्षणाचाही विचार न करता दुसऱ्या दिवशीच्या ट्युशनचे पैसे औषधासाठी वापरले.
आईने हळूच विचारलं, “पैसे कुठून आणलेस?” अदिती म्हणाली, “मी आहे ना.” ते वाक्य ऐकून सरिताच्या डोळ्यांत पाणी आलं. पण अदितीचा चेहरा मात्र निर्विकार होता. ती कडक होती. पण त्या कडकपणामागे प्रेम होतं, त्याग होता… आणि एक अशी मुलगी होती, जिचं बालपण कधीच पूर्ण झालं नव्हतं.
क्रमशः
Download the app
आता वाचा ईराच्या कथा सोप्या पद्धतीने, आजच ईरा app इंस्टॉल करा