एकाच मातीचे दोन दीप भाग - २ (अंतिम भाग)
त्या रात्री माधव झोपलाच नाही. कौलारू छपराकडे पाहत तो विचार करत राहिला. वडिलांचं स्वप्न, आईचा थकलेला चेहरा, राघवचे निर्धाराने चमकणारे डोळे, सगळं एकाच वेळी मनात घोळत होतं.
पहाटे कोंबड्याने आरवण्याआधीच तो उठून बसला. पहिल्यांदाच त्याला जाणवलं, आपण फक्त कुटुंबाचा आधार नाही, तर राघवसाठी दिशादर्शकही आहोत.
सकाळी आई स्वयंपाक करत असताना माधव हळूच म्हणाला, “आई… मी परत शिकायचं ठरवलंय.”
आईच्या हातातून पळी खाली पडली. क्षणभर तिला वाटलं, आपण चुकीचं ऐकलं. डोळ्यांत पाणी येत ती म्हणाली, “खरंच?”
आईच्या हातातून पळी खाली पडली. क्षणभर तिला वाटलं, आपण चुकीचं ऐकलं. डोळ्यांत पाणी येत ती म्हणाली, “खरंच?”
राघव दारात उभा होता. काही न बोलता त्याने भावाकडे पाहिलं. त्या नजरेत आनंद, अभिमान आणि थोडी भीतीही होती.
सरकारी योजनेअंतर्गत माधवचं नाव निवड यादीत आलं. आठवड्याभरातच त्याला तालुक्याच्या ठिकाणी असलेल्या वसतिगृहात जायचं होतं. दुकानाचं काम सोडताना मालक म्हणाला, “माधव, शिक. तुझ्यासारख्या मुलांनीच पुढे जायचं असतं.” त्या शब्दांनी माधवच्या छातीत काहीतरी हललं.
वसतिगृहातलं आयुष्य सोपं नव्हतं. गावातून आलेला, थोडा मोठ्या वयाचा विद्यार्थी म्हणून सुरुवातीला त्याला अडचणी आल्या. इंग्रजी, गणित, विज्ञान, सगळं नव्यानं भिडत होतं. कधी कधी थकून तो रात्री राघवला पत्र लिहायचा.
“आज समजलं नाही,” तो लिहायचा, “पण उद्या नक्की समजेल.” राघवचं उत्तर यायचं, "दादा, तू थांबू नकोस. मी गावात सगळं सांभाळतोय.”
गावात राघवची जबाबदारी वाढली होती. शाळा, शेतात काम, आईची काळजी, सगळं तो मन लावून करत होता. शिक्षकांनी त्याचा बदल पाहिला. अभ्यासात तो अधिक लक्ष देऊ लागला. एका स्पर्धेत त्याने जिल्हास्तरीय कबड्डी संघात निवड मिळवली. खेळातून शिस्त, मेहनत आणि आत्मविश्वास मिळत गेला.
वर्ष सरलं. माधव परीक्षेत चांगल्या गुणांनी पास झाला. त्याला पुढील शिक्षणासाठी शिष्यवृत्ती मिळाली. तो घरी आला तेव्हा संपूर्ण गाव जमा झालं होतं. आईने औक्षण केलं. राघवने पहिल्यांदा भावाला मिठी मारली.
“हे तुझ्यामुळेच शक्य झालं,” माधव म्हणाला.
राघव हसला, “हे आपल्या दोघांमुळे.”
“हे तुझ्यामुळेच शक्य झालं,” माधव म्हणाला.
राघव हसला, “हे आपल्या दोघांमुळे.”
माधव पुढे महाविद्यालयात गेला. शिक्षणासोबतच तो गावासाठी काहीतरी करण्याचं स्वप्न पाहू लागला. पावसावर अवलंबून शेती, अपुरी माहिती, कर्ज, हे सगळं बदलायचं त्याने ठरवलं. अभ्यासात कृषीविषयक योजना, सहकारी संस्था, आणि ग्रामीण विकास यांचा तो सखोल अभ्यास करू लागला.
दरम्यान, राघवनेही हार मानली नाही. खेळात त्याने राज्यस्तरीय स्पर्धेत चमक दाखवली. त्याचं नाव वर्तमानपत्रात आलं. आईने कागद जपून ठेवला. “हे बघ, आपला राघव,” ती अभिमानाने म्हणायची.
काही वर्षांनी माधव शिक्षण पूर्ण करून गावात परतला, या वेळी नोकरीसह. तो कृषी विस्तार अधिकारी झाला होता. पहिल्याच बैठकीत त्याने शेतकऱ्यांना पाणीसाठा, सुधारित बियाणं आणि सरकारी मदतीची माहिती दिली. लोकांना विश्वास वाटला, कारण तो त्यांच्यातलाच होता.
राघवनेही शिक्षण पूर्ण केलं. खेळाच्या जोरावर त्याला प्रशिक्षकाचं प्रशिक्षण मिळालं. गावातच त्याने मुलांसाठी क्रीडा वर्ग सुरू केला. अभ्यास आणि खेळ, दोन्ही हातात हात घालून पुढे जाऊ शकतात, हे तो रोज दाखवत होता.
एका संध्याकाळी डोंगराच्या कुशीत सूर्य मावळत असताना दोघे भाऊ जुन्या ओसरीवर बसले होते. आई आतून चहा घेऊन आली.
माधव म्हणाला, “राघव, आठवतंय का तो दिवस, जेव्हा मी ओरडलो होतो?” राघव हसून म्हणाला, “हो. पण त्या ओरडण्यातही काळजीच होती.”
“तू त्या दिवशी हार मानली असतीस, तर…” माधवचं वाक्य अर्धवटच राहिलं. “म्हणूनच,” राघव शांतपणे म्हणाला, “भाऊ असणं म्हणजे एकमेकांसाठी थांबणं.”
गावात हळूहळू बदल दिसू लागला. शेतकऱ्यांचं उत्पन्न वाढलं, मुलं शाळेत टिकू लागली, खेळाच्या मैदानावर गजबज वाढली. सावळेपुरचं नाव तालुक्यात घेतलं जाऊ लागलं, “ते दोन भाऊ आहेत ना, म्हणून.”
त्या रात्री आईने देवापुढे दिवा लावत म्हटलं, “देवा, माझं घर भरभराटलं.”
माधव आणि राघव एकमेकांकडे पाहून हसले. गरिबी होती, संघर्ष होता, पण विश्वास त्याहून मोठा होता.
समाप्त
Download the app
आता वाचा ईराच्या कथा सोप्या पद्धतीने, आजच ईरा app इंस्टॉल करा