बापाचा हात
पहाटेचा अंधुक उजेड घराच्या खिडकीतून आत शिरत होता. अंगणातल्या झाडांवर चिमण्यांचा किलबिलाट सुरु होता. गावाच्या कडेला असलेले ते छोटंसं घर त्या दिवशी काहीसं वेगळं भासत होतं, कारण आज स्वातीचा कॉलेजचा शेवटचा दिवस होता. उद्या तिचं शहरात नोकरीसाठी जाणं ठरलेलं होतं.
स्वाती स्वयंपाकघरात उभी होती. ती चहा करत होती, पण मन मात्र दूर कुठेतरी हरवलं होतं. तिच्या डोळ्यासमोर सतत एकच चेहरा येत होता, तिच्या वडिलांचा.
बाबा, नामदेव कदम. साधे शेतकरी. आयुष्यभर मातीशी झगडत राहिलेले. चेहऱ्यावर सुरकुत्या, पण त्याचबरोबर आत्मविश्वासाचं तेज. स्वातीला आठवतं, जेव्हा ती छोटी होती, तेव्हा बाबा तिला सायकलवर बसवून शाळेत सोडायला जायचे. वाटेत ती म्हणायची,
“बाबा, मी मोठी झाले की डॉक्टर होणार!”
तेव्हा बाबा फक्त हसून म्हणायचे,
“हो गं, माझी मुलगी तर डॉक्टरच होणार!”
“बाबा, मी मोठी झाले की डॉक्टर होणार!”
तेव्हा बाबा फक्त हसून म्हणायचे,
“हो गं, माझी मुलगी तर डॉक्टरच होणार!”
पण नशिबाला काही वेगळंच मंजूर होतं.
स्वाती चौथीत होती तेव्हा घरातलं सगळं बदललं. बाबांचं पिकावरचं कर्ज वाढलं. पावसाने पाठ फिरवली. काही महिन्यांतच शेत विकायची वेळ आली. आई आजारी पडली, आणि घराचं ओझं पूर्णपणे नामदेवरावांच्या खांद्यावर आलं.
त्या दिवसापासून स्वातीला शिकवताना त्यांनी कधीही तिला “असं करू नको, खर्च होईल” असं म्हणलं नाही.
ते नेहमी म्हणायचे, “शिक गं. शिक्षणच आपला खरा आधार आहे.”
ते नेहमी म्हणायचे, “शिक गं. शिक्षणच आपला खरा आधार आहे.”
रात्री दिव्याच्या मंद प्रकाशात स्वाती अभ्यास करायची आणि बाबा तिच्या शेजारी बसून तिच्या वही मधील आकडेमोडी बघत रहायचे.
कधी चुकलं की म्हणायचे,
“हे बघ, आकडा चुकीचा झालाय. पण काही हरकत नाही, चूक म्हणजे शिकण्याची पहिली पायरी.”
कधी चुकलं की म्हणायचे,
“हे बघ, आकडा चुकीचा झालाय. पण काही हरकत नाही, चूक म्हणजे शिकण्याची पहिली पायरी.”
स्वाती बारावीत होती, तेव्हा तिच्या आयुष्याला एक मोठा धक्का बसला, आईचं निधन झालं. घरात शांतता पसरली. स्वाती कोसळलीच होती.
पण बाबा तिच्या डोळ्यातील पाणी पाहून स्वतःच्या भावना दाबून म्हणाले,
“स्वाती, तुला रडायचा हक्क आहे, पण थांबायचा नाही. तुझ्या आईची स्वप्नं पूर्ण करायची आहेत.”
पण बाबा तिच्या डोळ्यातील पाणी पाहून स्वतःच्या भावना दाबून म्हणाले,
“स्वाती, तुला रडायचा हक्क आहे, पण थांबायचा नाही. तुझ्या आईची स्वप्नं पूर्ण करायची आहेत.”
त्या शब्दांनी स्वातीला पुन्हा उभं केलं. तिने मेहनत केली आणि शहरात कॉलेजमध्ये प्रवेश मिळवला.
पहिल्यांदा शहरात गेल्यावर स्वाती हरवलीच होती. लोकांची गर्दी, हॉर्नचे आवाज, आणि एकटेपण. ती हॉस्टेलमध्ये राहायची, आणि रोज बाबांशी फोनवर बोलायची.
“बाबा, इथलं सगळं खूप वेगळं आहे,” ती म्हणायची.
बाबा हसायचे, “तू वेगळी नाहीस, तूच तर त्यांना वेगळी बनवणार आहेस.”
“बाबा, इथलं सगळं खूप वेगळं आहे,” ती म्हणायची.
बाबा हसायचे, “तू वेगळी नाहीस, तूच तर त्यांना वेगळी बनवणार आहेस.”
त्यांच्या त्या शब्दांनी तिला आत्मविश्वास दिला. ती अभ्यासात गुंतली. पण एक दिवस फोन आला,
“बाबा आजारी आहेत.”
“बाबा आजारी आहेत.”
स्वाती लगेच गावाकडे धावली.
बाबा पलंगावर पडले होते. चेहऱ्यावर थकवा, पण डोळ्यांत नेहमीसारखंच ममत्व.
“अगं स्वाती, तू आलीस ना, आता काही झालं तरी चालेल.”
“असं का बोलता बाबा! तुम्हाला अजून खूप काही करायचंय!”
“अगं स्वाती, तू आलीस ना, आता काही झालं तरी चालेल.”
“असं का बोलता बाबा! तुम्हाला अजून खूप काही करायचंय!”
ती त्यांच्या हातावर आपला हात ठेवते. तो हात, ज्याने तिला चालायला शिकवलं, लिहायला शिकवलं, आणि उभं राहायला शिकवलं.
त्या दिवसापासून स्वातीने ठरवलं, ती स्वतःबरोबर बाबांनाही उभं करणार.
स्वातीने कॉलेज पूर्ण केलं. ती नोकरीसाठी शहरात गेली. प्रत्येक महिन्याला पगारातून काही हिस्सा ती गावाकडे पाठवायची.
एकदा तिने फोनवर म्हटलं,
“बाबा, मी आता थोडे पैसे साठवले आहेत. आपण शेत परत विकत घेऊ.”
बाबा हसले, “पैसे नाही गं, माझं शेत तर तुझ्या यशात फुलतंय.”
एकदा तिने फोनवर म्हटलं,
“बाबा, मी आता थोडे पैसे साठवले आहेत. आपण शेत परत विकत घेऊ.”
बाबा हसले, “पैसे नाही गं, माझं शेत तर तुझ्या यशात फुलतंय.”
तिच्या डोळ्यात पाणी आलं.
काही वर्षांनी स्वातीने गावात एक छोटं क्लिनिक उघडलं. तिला डॉक्टर व्हायचं स्वप्न पूर्ण करता आलं नव्हतं, पण ती ग्रामीण भागात आरोग्यसेवेसाठी काम करू लागली.
ती म्हणायची, “बाबा म्हणाले होते, शिकलेलं ज्ञान लोकांच्या उपयोगाचं झालं पाहिजे.”
ती म्हणायची, “बाबा म्हणाले होते, शिकलेलं ज्ञान लोकांच्या उपयोगाचं झालं पाहिजे.”
गावातील सगळे तिचा सन्मान करू लागले. आणि एक दिवस, गावच्या शाळेत तिच्या नावाचा सन्मान कार्यक्रम आयोजित केला गेला.
त्या दिवशी स्वातीने भाषणात सांगितलं,
“माझ्या यशाचं खरं श्रेय माझ्या बाबांना जातं. त्यांनी मला कधीही थांबू दिलं नाही. त्यांनी फक्त माझा हात धरला नाही, तर माझं भविष्यही घडवलं.”
“माझ्या यशाचं खरं श्रेय माझ्या बाबांना जातं. त्यांनी मला कधीही थांबू दिलं नाही. त्यांनी फक्त माझा हात धरला नाही, तर माझं भविष्यही घडवलं.”
संपूर्ण सभागृहात टाळ्यांचा कडकडाट झाला.
बाबा मात्र शांतपणे बसले होते. त्यांच्या डोळ्यांत पाणी होतं, पण चेहऱ्यावर समाधानाचं हास्य होतं.
बाबा मात्र शांतपणे बसले होते. त्यांच्या डोळ्यांत पाणी होतं, पण चेहऱ्यावर समाधानाचं हास्य होतं.
काही महिन्यांनी बाबांची तब्येत पुन्हा ढासळली. हॉस्पिटलच्या खाटेवर पडलेले बाबा स्वातीचा हात घट्ट धरून म्हणाले,
“बघ, मी तुझा हात आता सोडणार आहे, पण माझा आशीर्वाद नेहमी तुझ्यासोबत असेल.”
“बघ, मी तुझा हात आता सोडणार आहे, पण माझा आशीर्वाद नेहमी तुझ्यासोबत असेल.”
स्वाती गप्प होती. तिचे अश्रू त्यांच्या हातावर पडले.
“बाबा, तुमचा हात माझ्या डोक्यावर आहे ना, तोच माझा सगळ्यात मोठा आधार आहे.”
“बाबा, तुमचा हात माझ्या डोक्यावर आहे ना, तोच माझा सगळ्यात मोठा आधार आहे.”
त्या रात्री नामदेव कदम शांतपणे झोपी गेले.
स्वाती काही क्षण त्यांच्या चेहऱ्याकडे पाहत राहिली.
स्वाती काही क्षण त्यांच्या चेहऱ्याकडे पाहत राहिली.
काही वर्षांनी गावात एक फलक लावला गेला,
“नामदेव कदम आरोग्य केंद्र, त्यांच्या मुलगी डॉ. स्वाती कदम यांच्या हस्ते सुरू.”
“नामदेव कदम आरोग्य केंद्र, त्यांच्या मुलगी डॉ. स्वाती कदम यांच्या हस्ते सुरू.”
त्या फलकाखाली स्वाती दररोज दिवा लावते.
तिला अजूनही वाटतं, जणू तिच्या खांद्यावर एक हात आहे…
तो हात, ज्याने कधी तिला धरून चालायला शिकवलं,
आणि आता तिला आयुष्यभरासाठी आधार देऊन गेला,
“बापाचा हात.”
तिला अजूनही वाटतं, जणू तिच्या खांद्यावर एक हात आहे…
तो हात, ज्याने कधी तिला धरून चालायला शिकवलं,
आणि आता तिला आयुष्यभरासाठी आधार देऊन गेला,
“बापाचा हात.”