कॅनव्हास भाग ६
©® सौ.हेमा पाटील.
मागील भागात आपण पाहिले आहे की, दमयंतीचे आकाशिक रेकाॅर्ड तपासून पहायला डाॅ. उलुपीने सुरवात केली आहे. आता तिथून पुढे...
डॉ. उलुपीचे बोलणे ऐकून दमयंतीच्या आईला आनंद झाला. पुढील सेशन्स घेण्यास त्यांनी अनुमती दर्शविली. पुढच्या शनिवारची अपाॅईंटमेंट घेऊन त्या घरी परतल्या.
घरी गेल्यावर दमयंती झोपून गेली. डाॅ. उलुपीने सांगितले होते की, " दमयंतीला झोपेची आवश्यकता आहे. झोपेत तिचे हिलिंग होईल व त्यानंतर आज तिच्या आत्म्याला मागील आठवणींमध्ये गेल्यावर जो त्रास झाला तो कमी होईल. त्यामुळे तिला जेवढा वेळ झोपेल तेवढे झोप घेऊद्यात." रात्री आठ वाजता दमयंती उठली. ती खूप शांत होती. आईने तिला काहीही विचारले नाही. जेवण करुन ती आपल्या अभ्यासिकेत गेली.
अभ्यासिकेत गेल्यावर ती कॅनव्हास समोर उभी राहिली. तिने ब्रश हातात घेतला व ती चित्र काढू लागली. आज तिने वाहत्या पाण्यातील बोटीचे चित्र रेखाटले होते. पाण्याच्या प्रवाहासोबत बोट पुढे पुढे जात होती. अलिकडच्या किनाऱ्यावर ते डोळे दिसत होते; परंतु त्या डोळ्यातील नजरेची तीव्रता बोटीपर्यंत पोहोचत नव्हती. चित्र पूर्ण झाल्यावर ती झोपायला गेली. रात्रीही तिची शांतपणे झोप लागली.
रविवारी सायंकाळी आईबाबा पुण्याला परतले. पुढच्या आठवड्यात येणार आहे हे सांगूनच ते गेले. मुलांना जेव्हा गरज असेल तेव्हा मुलांच्या पाठीशी भक्कमपणे उभे राहिले पाहिजे. त्यासाठी स्वतःला कितीही त्रास झाला तरी चालेल असेच आईवडिलांना वाटत असते ना!
हा आठवडा दमयंतीसाठी तसा साधारणच गेला. अधूनमधून ती नजर दिसायची पण तिची तीव्रता आता दमयंतीला पूर्वीइतकी अस्वस्थ करत नव्हती.
आपल्याला जोवर अनुभव येत नाही तोवर आपण कुठलीही गोष्ट मान्य करत नाही. जेव्हा आकाशिक रेकॉर्ड बाबत तिने प्रथम वाचले होते तेव्हा तिचा विश्वास बसला नव्हता. आपले ऋषीमुनी सांगतात; पण तीच गोष्ट जेव्हा पश्चिमेकडून रिसर्च करुन पुराव्यासह आपल्यासमोर येते तेव्हा आपण ती मान्य करतो.
आपल्याला जोवर अनुभव येत नाही तोवर आपण कुठलीही गोष्ट मान्य करत नाही. जेव्हा आकाशिक रेकॉर्ड बाबत तिने प्रथम वाचले होते तेव्हा तिचा विश्वास बसला नव्हता. आपले ऋषीमुनी सांगतात; पण तीच गोष्ट जेव्हा पश्चिमेकडून रिसर्च करुन पुराव्यासह आपल्यासमोर येते तेव्हा आपण ती मान्य करतो.
पुढच्या आठवड्यात आईसोबत ती जेव्हा डॉ.उलुपीकडे गेली तेव्हा खूपच शांत होती. उलुपीने सेशन सुरू केले आणि दमयंती लगेचच कनेक्ट झाली. उलुपीने प्रश्न विचारायला सुरुवात केली,
"आज तुला काय दिसतेय?"
दमयंतीने सांगितले,
"मीच दिसतेय पण मी वेगळेच कपडे घातले आहेत. वेगळ्याच ठिकाणी आहे मी. ओह...डाॅ. आपणही तिथे दिसताय मला; पण आपण माझ्यासोबत खेळताय. आई आहे पण ती माझी आई नसून माझी मावशी आहे."
"अजून काय दिसतेय तुला? जरा आजुबाजूला बघ. ती तुला त्रासदायक वाटणारी नजर तुला दिसतेय का?"
एक मिनिटभर दमयंती शांत बसली. त्यानंतर तिने सांगितले,
"ती नजर नाही तर तो माणूस दिसतोय मला, ज्याची नजर माझ्यावर रोखलेली आहे."
"कसा आहे तो? या जन्मात तो दिसला होता का तुला? जरा स्मृतीला ताण देऊन आठव."
"तो आडंदाड आहे. त्याची नजर फार विखारी आहे. तो आमच्या गावातील सावकाराचा मुलगा आहे. आत्ता या जन्मात तो मला प्रत्यक्ष कधी दिसला नाही. फक्त त्याची ती नजर सतत माझा पाठलाग करतेय."
"त्याच्यावर लक्ष केंद्रित कर. तुझ्या पुरुषजातीच्या तिरस्काराशी त्याचा संबंध आहे का याचा शोध घे. आठवण्याचा प्रयत्न कर. त्याच्याशी संबंधित आणखी काही आठवतेय का जरा स्मृतीला ताण दे." अशी उलुपीने सुचना दिली.
"आज तुला काय दिसतेय?"
दमयंतीने सांगितले,
"मीच दिसतेय पण मी वेगळेच कपडे घातले आहेत. वेगळ्याच ठिकाणी आहे मी. ओह...डाॅ. आपणही तिथे दिसताय मला; पण आपण माझ्यासोबत खेळताय. आई आहे पण ती माझी आई नसून माझी मावशी आहे."
"अजून काय दिसतेय तुला? जरा आजुबाजूला बघ. ती तुला त्रासदायक वाटणारी नजर तुला दिसतेय का?"
एक मिनिटभर दमयंती शांत बसली. त्यानंतर तिने सांगितले,
"ती नजर नाही तर तो माणूस दिसतोय मला, ज्याची नजर माझ्यावर रोखलेली आहे."
"कसा आहे तो? या जन्मात तो दिसला होता का तुला? जरा स्मृतीला ताण देऊन आठव."
"तो आडंदाड आहे. त्याची नजर फार विखारी आहे. तो आमच्या गावातील सावकाराचा मुलगा आहे. आत्ता या जन्मात तो मला प्रत्यक्ष कधी दिसला नाही. फक्त त्याची ती नजर सतत माझा पाठलाग करतेय."
"त्याच्यावर लक्ष केंद्रित कर. तुझ्या पुरुषजातीच्या तिरस्काराशी त्याचा संबंध आहे का याचा शोध घे. आठवण्याचा प्रयत्न कर. त्याच्याशी संबंधित आणखी काही आठवतेय का जरा स्मृतीला ताण दे." अशी उलुपीने सुचना दिली.
यावर काही वेळ गेला आणि दमयंतीने अंग झाडायला सुरुवात केली. "सोड मला. सोड." असे म्हणत ती आपल्या तळहातांमध्ये आपला चेहरा लपवू लागली. डॉ.उलुपीने विचारले,
"तो तुला त्रास देतोय का? तुझ्याशी अतिप्रसंग करण्याचा प्रयत्न करतोय का?"
यावर तिने होकारार्थी मान हलवली. तो प्रसंग पुन्हा एकदा अनुभवताना तिला त्रास होत होता. तेव्हा जे घडले होते ते सगळे तिने डाॅ. उलुपीला सांगितले आणि ती म्लानपणे पडून राहिली.
"तो तुला त्रास देतोय का? तुझ्याशी अतिप्रसंग करण्याचा प्रयत्न करतोय का?"
यावर तिने होकारार्थी मान हलवली. तो प्रसंग पुन्हा एकदा अनुभवताना तिला त्रास होत होता. तेव्हा जे घडले होते ते सगळे तिने डाॅ. उलुपीला सांगितले आणि ती म्लानपणे पडून राहिली.
या सेशनमधून जवळपास सगळेच हाती आले होते. तिने जे सांगितले होते ते डॉ.उलुपी यांनी तिच्या आईला सांगितले.
"मागील जन्मी तिच्या गावातील सावकाराच्या मुलाने तिच्यावर बलात्कार केला होता. ती तेव्हा नुकतीच वयात आली होती . त्या आडंदाड व्यक्तीने तिच्या वयाचा विचार न करता तिचे कौमार्य अक्षरशः लांडग्यासारखे लचके तोडत उपभोगले होते. पुरुषत्वाचा तिने घेतलेला तो पहिलाच अनुभव होता. या धक्क्यातून ती बाहेर पडू शकली नाही. पुरुषांच्या स्पर्शाबाबत तिच्या मनात इतकी भीती निर्माण झाली होती की, ती आपले वडील जवळ आले तरी मोठमोठ्याने ओरडत असे.
"मागील जन्मी तिच्या गावातील सावकाराच्या मुलाने तिच्यावर बलात्कार केला होता. ती तेव्हा नुकतीच वयात आली होती . त्या आडंदाड व्यक्तीने तिच्या वयाचा विचार न करता तिचे कौमार्य अक्षरशः लांडग्यासारखे लचके तोडत उपभोगले होते. पुरुषत्वाचा तिने घेतलेला तो पहिलाच अनुभव होता. या धक्क्यातून ती बाहेर पडू शकली नाही. पुरुषांच्या स्पर्शाबाबत तिच्या मनात इतकी भीती निर्माण झाली होती की, ती आपले वडील जवळ आले तरी मोठमोठ्याने ओरडत असे.
त्यावेळी तिला जो मानसिक धक्का बसला होता त्यातून ती बाहेर पडू शकली नाही. त्याची तिच्या शरीरावरुन फिरणारी ती नजर डोळ्यांत असतानाच तिचा मृत्यू झाला होता. या जन्मात तीच भीती सोबत घेऊन ती जन्माला आली होती. त्यामुळेच बालपणापासून तिला पुरुषांचा तिटकारा आहे."
" वडिलांशी वागताना ती कधीच अबनाॅर्मल झाली नाही." असे नलिनी ताई म्हणाल्या.
" वडिलांचा स्नेहपूर्ण स्पर्श आणि गिधाडाच्या वखवखलेल्या नजरेने केलेला स्पर्श यातील फरक तिला समजत होता. एक स्त्री म्हणून, मादी म्हणून नराने केलेल्या स्पर्शाची तिला भीती बसली आहे. त्यामुळे ती लग्नाला नकार देत आहे. तो स्पर्श तिला नकोसा वाटतोय. त्या भावनेनेच तिचे अंग थरथर कापते." डॉ. उलुपी म्हणाली.
" मग आता ती पूर्ण नाॅर्मल होईल का?" नलिनी ताईंनी काळजीच्या स्वरात विचारले. आईचे वेडे मन धास्तावले होते.
" मग आता ती पूर्ण नाॅर्मल होईल का?" नलिनी ताईंनी काळजीच्या स्वरात विचारले. आईचे वेडे मन धास्तावले होते.
" नक्की होईल. किती वेळ लागेल हे मात्र मी आत्ता लगेच सांगू शकत नाही. तुम्हांला थोडी वाट पहावी लागेल." डॉ. उलुपीने स्पष्ट केले.
हे ऐकून नलिनीताईंना हायसे वाटले. काही कालावधीनंतर तरी आपली मुलगी नाॅर्मल आयुष्य जगू शकेल याचा त्यांना आनंद झाला होता.
आजच्या सेशनमधून कारण समजले होते. आता पुढच्या सेशनमध्ये तिला माफ करणे शिकवणे व त्यावर तिच्याकडून कृती करुन घेणे हेच बाकी राहिले होते. याला तिचे अनकाॅन्शस मन किती रिस्पॉन्स देतेय यावर सीटींग्ज अवलंबून होत्या. पुन्हा पुन्हा तिच्या मनाला सूचना देऊन तिच्या मनातील सल दूर करणे हा एक भाग होता. तसेच गुन्हेगाराला माफ करणे हा दुसरा महत्त्वाचा भाग होता. त्याला माफ करण्यामुळे ती या कार्मिक बंधनातून मुक्त होऊ शकणार होती.
तिने दोघींनाही सगळे नीट समजावले. यावर नलिनीताई म्हणाल्या,
" त्या नराधमाने माझ्या मुलीच्या आयुष्याची वाट लावली; अन् तरीही त्याला माफ करायचे? हे पटत नाही." यावर डॉ. उलुपी हसली.
तिला हा प्रश्न अपेक्षित होताच. तिने सांगितले,
" त्याला माफ करणे हा आपल्या आजारावरचा उपाय आहे. त्याला माफ केले नाही तर दमयंतीच्या मनात जो घाव खोलवर रुतून बसला आहे तो नष्ट होणार नाही. माझ्यावर विश्वास ठेवा. मी योग्य तेच करत आहे."
यावर नलिनीताई म्हणाल्या,
" ओके . माझ्या मुलीची त्या स्मृतीमधून सुटका करा. त्यासाठी जे योग्य असेल ते तुम्ही करा." यावर डॉ.उलुपी फक्त हसली. त्यांनी डाॅ. उलुपीवर जो विश्वास दाखवला त्यासाठी ते हसू होते.
" त्या नराधमाने माझ्या मुलीच्या आयुष्याची वाट लावली; अन् तरीही त्याला माफ करायचे? हे पटत नाही." यावर डॉ. उलुपी हसली.
तिला हा प्रश्न अपेक्षित होताच. तिने सांगितले,
" त्याला माफ करणे हा आपल्या आजारावरचा उपाय आहे. त्याला माफ केले नाही तर दमयंतीच्या मनात जो घाव खोलवर रुतून बसला आहे तो नष्ट होणार नाही. माझ्यावर विश्वास ठेवा. मी योग्य तेच करत आहे."
यावर नलिनीताई म्हणाल्या,
" ओके . माझ्या मुलीची त्या स्मृतीमधून सुटका करा. त्यासाठी जे योग्य असेल ते तुम्ही करा." यावर डॉ.उलुपी फक्त हसली. त्यांनी डाॅ. उलुपीवर जो विश्वास दाखवला त्यासाठी ते हसू होते.
त्यादिवशीही घरी गेल्यावर दमयंती बराच वेळ झोपून राहिली होती. मात्र त्या दिवसापासून तिच्यात हळूहळू बदल घडू लागला. पुढील सेशन्स मधून डॉ.उलुपीने तिला त्या सावकाराच्या मुलाला त्याने केलेल्या कृत्याबद्दल माफ करण्याची कृती शिकवली.
दमयंतीने प्रश्न विचारला,
" त्या नीच व्यक्तीने जे कृत्य केले आहे त्यासाठी तो माफीला पात्र नाही. तरीही मी त्याला माफ करावे असे तुम्ही का सांगताय?"
नलिनी ताईंनी विचारलेला प्रश्न पुन्हा दमयंतीने विचारला.
यावर डॉ.उलुपी यांनी सांगितले की,
" हा उपचाराचा भाग आहे. कारण कार्मिक अकाऊंट क्लिअर केले नाही तर ते भोगण्यासाठी आत्म्यांना एकमेकांसमोर यावे लागते. तुझ्या मनातील भीतीने उग्र रूप धारण केले म्हणून तू या जन्मात ही दुःखी आहेस. माहीत नाही तो आत्मा तुझ्यासमोर या जन्मात येईल का कुठल्या जन्मात येईल! आणि आपण तुझे आकाशिक रेकॉर्ड चेक केले म्हणून आपल्याला मागील जन्माबाबत समजले.
दमयंतीने प्रश्न विचारला,
" त्या नीच व्यक्तीने जे कृत्य केले आहे त्यासाठी तो माफीला पात्र नाही. तरीही मी त्याला माफ करावे असे तुम्ही का सांगताय?"
नलिनी ताईंनी विचारलेला प्रश्न पुन्हा दमयंतीने विचारला.
यावर डॉ.उलुपी यांनी सांगितले की,
" हा उपचाराचा भाग आहे. कारण कार्मिक अकाऊंट क्लिअर केले नाही तर ते भोगण्यासाठी आत्म्यांना एकमेकांसमोर यावे लागते. तुझ्या मनातील भीतीने उग्र रूप धारण केले म्हणून तू या जन्मात ही दुःखी आहेस. माहीत नाही तो आत्मा तुझ्यासमोर या जन्मात येईल का कुठल्या जन्मात येईल! आणि आपण तुझे आकाशिक रेकॉर्ड चेक केले म्हणून आपल्याला मागील जन्माबाबत समजले.
आत्म्याला मागील स्मृती सोबत घेऊन नवीन जन्म मिळत नाही. तरीही मागील नात्यांतील कार्मिक अकाऊंट क्लिअर करावेच लागतात. आता तू जर त्या सावकाराच्या मुलाला माफ करण्यास नकार दिलास तर तू तुझ्या त्रासातून पूर्णपणे मुक्त होऊ शकणार नाहीस. आकाशिक रेकॉर्डने आपण सत्य जाणून घेतले, पण तेवढेच पुरेसे नाही. त्यावर काम केले तरच तुझी या वेदनेपासून मुक्ती होणार आहे.
असा गैरसमज करून घेऊ नकोस की त्या सावकाराच्या मुलाला माफ केल्याने त्याची या गुन्ह्यातून सुटका का करायची? हे काम तुला स्वतःसाठी करायचेय. त्याला माफ करण्यामुळे तुमच्या दोघांमधील कार्मिक अकाऊंट बंद होईल. याचा तुला उपयोग होईल. जे करायचे आहे ते तो मागील जन्मात करुन मोकळा झाला आहे. ते दुःख तू मात्र या जन्मातही उराशी कवटाळून बसली आहेस. या दुःखातून तुझी सुटका फक्त त्याला माफ करण्यानेच होऊ शकते. राहिला प्रश्न त्याच्या कृत्याचा ! नियती कुणालाही सूट देत नाही. त्याच्या कर्मांची फळे त्याला निश्चितच भोगावी लागणार!"
असा गैरसमज करून घेऊ नकोस की त्या सावकाराच्या मुलाला माफ केल्याने त्याची या गुन्ह्यातून सुटका का करायची? हे काम तुला स्वतःसाठी करायचेय. त्याला माफ करण्यामुळे तुमच्या दोघांमधील कार्मिक अकाऊंट बंद होईल. याचा तुला उपयोग होईल. जे करायचे आहे ते तो मागील जन्मात करुन मोकळा झाला आहे. ते दुःख तू मात्र या जन्मातही उराशी कवटाळून बसली आहेस. या दुःखातून तुझी सुटका फक्त त्याला माफ करण्यानेच होऊ शकते. राहिला प्रश्न त्याच्या कृत्याचा ! नियती कुणालाही सूट देत नाही. त्याच्या कर्मांची फळे त्याला निश्चितच भोगावी लागणार!"
दमयंती या खुलाशाने शांत झाली व तिने डाॅ.उलुपी यांची उपचार पद्धती पूर्णपणे अंगिकारली. सहा महिने अधूनमधून डॉ.उलुपी यांच्या सेशनला हजर राहून व रोज त्याप्रमाणे कृती करुन तिच्यात हळूहळू बदल घडू लागला. आता तिच्या ऑफीसमधील पुरुष सहकाऱ्यांसोबत तिचे थोडेफार संभाषण सुरू झाले. आईने आणलेल्या मुलांचे फोटो पाहून त्याबाबत ती आपले मतप्रदर्शन करु लागली. ती वखवखलेली नजर तिला दिसेनाशी झाली.
त्यानंतर एक वर्षाने....
आज दिनानाथ नाट्यगृहात तिच्या चित्रांचे प्रदर्शन भरविले होते. डॉ.उलुपी यांच्या हस्ते उद्घाटन झाले. प्रसिद्ध चित्रकार श्री.मनोहर धोपेश्वर यांनी या प्रदर्शनात हजेरी लावली. त्यांना पाहून दमयंतीला फार आनंद झाला. त्यांनी तिच्या चित्रांचे मनापासून कौतुक केले. ते ऐकून दमयंतीची आई तिच्या वडिलांना म्हणाली,
" जा पुढे. त्या चित्रकाराची जरा खाजगी माहिती मिळवा. लग्न झाले आहे का? कुठे असतात? असा राजबिंडा जावई मिळाला तर मला खूप आवडेल." पडत्या फळाची आज्ञा घेऊन तिच्या वडिलांनी थेट मनोहर रावांजवळ जाऊन आपली ओळख सांगितली. त्यांची सगळी माहिती घेऊन वडिलांचा फोन नंबरही घेतला व कामगिरी फत्ते करुन ते दमयंतीच्या आईकडे परतले.
आज दिनानाथ नाट्यगृहात तिच्या चित्रांचे प्रदर्शन भरविले होते. डॉ.उलुपी यांच्या हस्ते उद्घाटन झाले. प्रसिद्ध चित्रकार श्री.मनोहर धोपेश्वर यांनी या प्रदर्शनात हजेरी लावली. त्यांना पाहून दमयंतीला फार आनंद झाला. त्यांनी तिच्या चित्रांचे मनापासून कौतुक केले. ते ऐकून दमयंतीची आई तिच्या वडिलांना म्हणाली,
" जा पुढे. त्या चित्रकाराची जरा खाजगी माहिती मिळवा. लग्न झाले आहे का? कुठे असतात? असा राजबिंडा जावई मिळाला तर मला खूप आवडेल." पडत्या फळाची आज्ञा घेऊन तिच्या वडिलांनी थेट मनोहर रावांजवळ जाऊन आपली ओळख सांगितली. त्यांची सगळी माहिती घेऊन वडिलांचा फोन नंबरही घेतला व कामगिरी फत्ते करुन ते दमयंतीच्या आईकडे परतले.
यानंतर पुढच्या वर्षी त्याच ठिकाणी पुन्हा चित्रांचे प्रदर्शन भरले होते: पण एकाऐवजी दोन चित्रकारांची चित्रे तिथे उपस्थित होती. एका चित्रकाराचे नाव होते मनोहर धोपेश्वर आणि दुसरे नाव होते,
सौ. दमयंती मनोहर धोपेश्वर! जावईबापूंचा हात विश्वासाने धरुन नाट्यगृहात वावरणाऱ्या दमयंतीकडे नलिनीताई कौतुकाने पाहत होत्या.
सौ. दमयंती मनोहर धोपेश्वर! जावईबापूंचा हात विश्वासाने धरुन नाट्यगृहात वावरणाऱ्या दमयंतीकडे नलिनीताई कौतुकाने पाहत होत्या.
डॉ.उलुपीही तिथे उपस्थित होती; मात्र ती चित्रांचे कौतुक करण्याऐवजी दमयंतीकडे पाहून तिचे ओटीभरण कधी आहे हे कौतुकाने विचारत होती. नलिनीताई डॉ. उलुपी यांचे धन्यवाद मानणे कधी बंद करणार? असा प्रश्न खुद्द डॉ. उलुपी यांना पडला होता ज्याचे उत्तर त्यांनाही माहीत नव्हते. आपल्या मुलीचे आयुष्य मार्गी लावण्यासाठी हातभार लावणाऱ्या डॉ. उलुपी यांचे कितीही आभार मानले तरी कमीच आहेत असे नलिनी ताईंना वाटत होते.
समाप्त.
©® सौ.हेमा पाटील.
अष्टपैलू लेखक स्पर्धा - २०२५
समाप्त.
©® सौ.हेमा पाटील.
अष्टपैलू लेखक स्पर्धा - २०२५
Download the app
आता वाचा ईराच्या कथा सोप्या पद्धतीने, आजच ईरा app इंस्टॉल करा