धैर्याचे पंख
पणवेलपासून थोड्या अंतरावर असलेल्या “सुमंगल नगर” मध्ये राहणारा आरव, १७ वर्षांचा, शांत, अभ्यासू आणि एकदम साधा मुलगा. त्याच्या घरात आई-वडील आणि एक छोटी बहीण होती. वडील एका कारखान्यात काम करायचे, तर आई घरीच काही महिलांचे शिवणकाम करून घर खर्चाला हातभार लावत असे. साधं पण खूप प्रेमाने भरलेलं त्यांचं घर होतं.
आरव अभ्यासात चांगला होता, पण एक समस्या होती, आत्मविश्वासाचा अभाव. तो कितीही चांगला अभ्यास करायचा, कितीही तयारी करायचा, पण परीक्षेच्या किंवा स्पर्धेच्या वेळी त्याचा मेंदू जणू गोठून जायचा. तो मोठ्या स्टेजपासून तर पूर्ण पळायचा.
शाळेत स्पर्धा असली तर मित्र त्याचं नाव देत, पण तो आधीच म्हणायचा, “नको रे, मी नाही करू शकत.”
हे ऐकून शिक्षकांनाही वाईट वाटायचं, पण ते काही मागे लागत नसत.
शाळेत स्पर्धा असली तर मित्र त्याचं नाव देत, पण तो आधीच म्हणायचा, “नको रे, मी नाही करू शकत.”
हे ऐकून शिक्षकांनाही वाईट वाटायचं, पण ते काही मागे लागत नसत.
दर वर्षी शाळेत राज्यस्तरीय विज्ञान प्रदर्शन व्हायचं. या वर्षीही परीक्षा जवळ आल्या होत्या आणि त्याचवेळी विज्ञान प्रदर्शनाच्या निवडीसाठी प्रोजेक्ट बनवायचे होते.
इतर मित्रांनी रोबोटिक्स, इलेक्ट्रिकल मॉडेल, सोलर प्रोजेक्ट तयार करण्यासाठी टीम्स बनवल्या.
सगळे आरवला म्हणाले, “ए आरव! तुझा बजेट लाईट पॉवर प्रोजेक्ट मस्त आहे रे, यात सहभागी हो!”
पण आरवचं उत्तर नेहमीसारखं, “नको रे… माझ्या हातून होणार नाही.”
इतर मित्रांनी रोबोटिक्स, इलेक्ट्रिकल मॉडेल, सोलर प्रोजेक्ट तयार करण्यासाठी टीम्स बनवल्या.
सगळे आरवला म्हणाले, “ए आरव! तुझा बजेट लाईट पॉवर प्रोजेक्ट मस्त आहे रे, यात सहभागी हो!”
पण आरवचं उत्तर नेहमीसारखं, “नको रे… माझ्या हातून होणार नाही.”
त्याला अपयशाची इतकी भीती बसली होती की तो कोणत्याच गोष्टीत उडी घेण्याची हिंमत करत नव्हता.
पण त्याच्या आयुष्यात एक वळण आणणारी व्यक्ती होती, त्याची आई.
पण त्याच्या आयुष्यात एक वळण आणणारी व्यक्ती होती, त्याची आई.
आई जवळजवळ रोज त्याला शांतपणे समजवायची,
“बाळा, भीती सगळ्यांनाच वाटते सुरुवात कर, पुढे सगळं सोपं वाटेल.” पण आरवचे मन अजूनही धैर्य गोळा करू शकत नव्हते.
“बाळा, भीती सगळ्यांनाच वाटते सुरुवात कर, पुढे सगळं सोपं वाटेल.” पण आरवचे मन अजूनही धैर्य गोळा करू शकत नव्हते.
एके दिवशी संध्याकाळी त्याच्या वडिलांचा फोन आला.
वडील काम करताना जखमी झाले होते. त्यांना दोन महिने आरामाची गरज होती. आईने घर चालवण्यासाठी अधिक शिवणकाम घ्यायला सुरुवात केली. घरात पैशांची अडचण वाढली. आरव हे सगळं पाहत होता, पण काही करावं म्हणून मनात असलं तरी आत्मविश्वास शून्य होता.
वडील काम करताना जखमी झाले होते. त्यांना दोन महिने आरामाची गरज होती. आईने घर चालवण्यासाठी अधिक शिवणकाम घ्यायला सुरुवात केली. घरात पैशांची अडचण वाढली. आरव हे सगळं पाहत होता, पण काही करावं म्हणून मनात असलं तरी आत्मविश्वास शून्य होता.
त्या रात्री आई मशीनवर शिवणकाम करत बसली होती. आरव तिच्याजवळ बसला. आई म्हणाली, “आरव, अभ्यासात तू खूप हुशार आहेस. पण तुझा आत्मविश्वासच तुझा सर्वात मोठा शत्रू आहे. एक गोष्ट सांगू?”
आरवने मान हलवली. आई म्हणाली, “मी जेव्हा शिवणकाम सुरू केलं, तेव्हा मला एकही योग्य टाका येत नव्हता. पहिल्याच दिवशी ग्राहकाने कपडा परत फेकला. पण मी पुन्हा शिकले, पुन्हा केलं. आज मी एवढी कामं घेते. जर त्या पहिल्या दिवसाला मी हार मानली असती, तर आज काय झालं असतं?”
त्या रात्री आरव खूप विचार करून झोपला.
दुसऱ्या दिवशी शाळेत विज्ञान प्रदर्शनासाठी नामनिर्देशनाचा शेवटचा दिवस होता. तेवढ्यात विज्ञानाचे सर म्हणाले, “यावर्षी स्पेशल विषय आहे, ‘ग्रामीण भागातील ऊर्जा उपाय’. कुणाला सहभागी व्हायचं असेल तर आज शेवटचा दिवस.”
आरवचं मन धडधडू लागलं. त्याने चुपचाप हात वर केला.
क्लास अवाक झाला. सर हसले, “आरव? व्वा! या वर्षी तू बघूया काय करतोस.” त्याच क्षणी आरवच्या आयुष्याचं पान बदललं.
क्लास अवाक झाला. सर हसले, “आरव? व्वा! या वर्षी तू बघूया काय करतोस.” त्याच क्षणी आरवच्या आयुष्याचं पान बदललं.
आरवने “लो कॉस्ट विंड-लाइट कन्व्हर्जन सिस्टीम” हा प्रोजेक्ट निवडला, एक अशी यंत्रणा जी ग्रामीण भागात कमी वीज उपलब्धतेतही वारा वापरून घरात प्रकाश देऊ शकेल.
कल्पना छान होती, पण अंमलबजावणी अवघड.
तो पहिल्यांदाच स्टेजवर जाणार होता, पहिल्यांदाच स्वतः प्रोजेक्ट सादर करणार होता.
तो पहिल्यांदाच स्टेजवर जाणार होता, पहिल्यांदाच स्वतः प्रोजेक्ट सादर करणार होता.
मित्रांनी मदत केली, पण मुख्य डिझाईन आणि गणित सर्व त्यालाच करावं लागणार होतं. घरी वडील बेडवर, आई मशीनवर, आणि आरव त्याच्या कॉपीत चिठोर्‍या काढत बसलेला असायचा.
एक दिवस आईने त्याला विचारलं, “कसं चाललं प्रोजेक्ट?” तो म्हणाला, “आई, मला वाटतं मी फेल होईल.” आईने त्याचे हात पकडले, “फेल होणं म्हणजे प्रयत्न न करणं. प्रयत्न करणारा कधीही फेल नसतो.”
त्या एका वाक्याने त्याच्या मनात एक नवी ठिणगी पेटली.
आरव जवळजवळ पंधरा दिवस सतत मेहनत करत होता.
कधी मॉडेल कोसळायचं, कधी वायरिंग गडबडायची.
म्हणजे काहीही सुरळीत चालत नव्हतं.
कधी मॉडेल कोसळायचं, कधी वायरिंग गडबडायची.
म्हणजे काहीही सुरळीत चालत नव्हतं.
एक दिवस मॉडेल तयार करून तो शाळेत घेऊन जात होता, तेव्हाच एका बाइकवाल्याचा धक्का लागला.
त्याचं अर्धं मॉडेल फुटलं. आरव तिथेच रस्त्यावर बसून रडू लागला. लोक बघत होते, पण त्याला काही कळत नव्हतं.
त्याचं अर्धं मॉडेल फुटलं. आरव तिथेच रस्त्यावर बसून रडू लागला. लोक बघत होते, पण त्याला काही कळत नव्हतं.
तेवढ्यात त्याला आईचं एकच वाक्य आठवलं, “करून बघ, तू नक्की करू शकतोस.”
तो उठला, मॉडेल गोळा केलं, घरी आणलं आणि पुन्हा सुरुवातीपासून जुळवायला बसला. रात्रभर जागून, डोळे लाल झालेले, हात चिकटलेल्या फेविकोलने भरलेले, पण मनात फक्त एकच गोष्ट… “या वेळी हार मानायची नाही."
शाळा गजबजून गेली होती. सगळे विद्यार्थी आपापली मॉडेल्स दाखवत होते. आरव कोपऱ्यात थरथरत उभा होता.
सर आले आणि म्हणाले, “आरव, आठव… तू हे मनाने बनवलं आहेस. भीतीने नाही.” त्याच्या पाठीवर हात ठेवला.
आरवने हळूच प्रोजेक्ट सुरु केला. वारा दाखवण्यासाठी लहान फॅन चालू केला. काही मिनिटे तणावात गेली…
आणि मग मंद प्रकाशात त्याच्या मॉडेलमधील LED दिवा उजळला. आरवच्या चेहऱ्यावरचा आनंद पाहण्यासारखा होता.
आणि मग मंद प्रकाशात त्याच्या मॉडेलमधील LED दिवा उजळला. आरवच्या चेहऱ्यावरचा आनंद पाहण्यासारखा होता.
जजेस समोर तो थरथरत बोलायला लागला, “सर… हे मॉडेल ग्रामीण भागात… कमी खर्चात… वारा वापरून…”
पहिल्यांदा त्याचा आवाज अडखळत होता.
पण त्याने धैर्य एकवटून आपला प्रोजेक्ट स्पष्टपणे मांडला.
पहिल्यांदा त्याचा आवाज अडखळत होता.
पण त्याने धैर्य एकवटून आपला प्रोजेक्ट स्पष्टपणे मांडला.
सगळ्यांचे प्रोजेक्ट्स बघून निकाल जाहीर झाला.
“या वर्षी सर्वोत्कृष्ट नाविन्यपूर्ण प्रोजेक्ट पुरस्कार जातो…”
सगळे थांबले. “…आरव देशमुख यांना!”
“या वर्षी सर्वोत्कृष्ट नाविन्यपूर्ण प्रोजेक्ट पुरस्कार जातो…”
सगळे थांबले. “…आरव देशमुख यांना!”
गालाभोवती टाळ्यांचा आवाज घुमला. आरवला काहीच विश्वास बसत नव्हता. त्याच्या डोळ्यात पाणी आलं.
त्याने स्टेजवर जाऊन ट्रॉफी घेतली, पण त्याचं लक्ष फक्त दाराकडे होतं.
त्याने स्टेजवर जाऊन ट्रॉफी घेतली, पण त्याचं लक्ष फक्त दाराकडे होतं.
तिथे उभ्या असलेल्या त्याच्या आईच्या डोळ्यात चमक होती, अभिमानाची, आनंदाची आणि समाधानाची.
त्या रात्री जेवण झाल्यावर आरव आईजवळ बसला.
तो म्हणाला, “आई, आजचं सगळं तुझ्यामुळेच झालं… पण मी एक शिकून घेतलं, भीती बाहेर पडत नाही, आपण तिच्याबाहेर पडतो.”
तो म्हणाला, “आई, आजचं सगळं तुझ्यामुळेच झालं… पण मी एक शिकून घेतलं, भीती बाहेर पडत नाही, आपण तिच्याबाहेर पडतो.”
आईने त्याचा हात धरून सांगितलं, “बाळा, आयुष्यभर हीच गोष्ट लक्षात ठेव, पाय अडखळले म्हणून थांबायचं नाही…अडथळा दिसला की उडी मारायची.”