सावनी देशमुख – वय ४०, एक मुलगी कॉलेजला जाते. नवरा नीरज, सरकारी अधिकारी — पण कायम आपल्या जगात हरवलेला.
सावनीचं आयुष्य —
स्वयंपाक, घर, मुलगी, ऑफिस आणि पुन्हा तीच ती यंत्रवत दिनचर्या.
स्वयंपाक, घर, मुलगी, ऑफिस आणि पुन्हा तीच ती यंत्रवत दिनचर्या.
नीरज घरी असतो, पण "माझा दिवस थकवणारा असतो, मला शांतता पाहिजे" हेच त्याचं रोजचं उत्तर.
सावनी रोज आरशात पाहते – केस गळतायत, चेहरा कोरडा, नजरेत प्रश्न.
> "मी कुणासाठी जगतेय?… कोण आहे मी?"
---
ऑफिसात नवीन आर्ट डिझायनर आला — प्रशांत कुलकर्णी, वय ३२.
मनमोकळा, बुद्धिमान, स्त्रियांचं आदराने बोलणारा. तो तिला विचारायचा:
मनमोकळा, बुद्धिमान, स्त्रियांचं आदराने बोलणारा. तो तिला विचारायचा:
> "तुम्ही इतकी सुंदर असून इतकी गप्प का?"
"तुमचं डिझाईन रिपोर्ट वाचलं — फार संयमी आणि संवेदनशील आहे."
"तुमचं डिझाईन रिपोर्ट वाचलं — फार संयमी आणि संवेदनशील आहे."
सावनीला पहिल्यांदाच कोणीतरी 'ती' म्हणून ओळखू लागलं. तिच्या हसण्यात सूर परत आले.
हळूहळू चहा, ईमेल, मीटिंग्ज… आणि मग गुप्त संदेश…
त्याचं एक वाक्य –
त्याचं एक वाक्य –
"जर मी तुमच्याशी थोडा आधी भेटलो असतो, तर तुमचं आयुष्य वेगळं झालं असतं."
---
एका रिमझिम पावसाच्या संध्याकाळी —
प्रशांतने तिचा हात धरला. सावनीनं विरोध केला नाही.
तिच्या मनात काही क्षणांसाठी नीरज आणि तिचं कुटुंब हरवलं होतं.
एका रिमझिम पावसाच्या संध्याकाळी —
प्रशांतने तिचा हात धरला. सावनीनं विरोध केला नाही.
तिच्या मनात काही क्षणांसाठी नीरज आणि तिचं कुटुंब हरवलं होतं.
ती भावनिकदृष्ट्या त्या नात्यात गुंतली. पण ती स्वतःलाच समजावत होती —
"हे खरं नाही... पण हेच खरं वाटतंय."
---
एके दिवशी तिने प्रशांतच्या फोनवर एक मेसेज पाहिला —
एके दिवशी तिने प्रशांतच्या फोनवर एक मेसेज पाहिला —
"कालसुद्धा तुझी सावनीबाई खुश झाल्या वाटतं, हाहा!"
त्या रात्री ती रडली… मन ओसाड झालं.
प्रशांत काहीच नाकारत नाही. तो म्हणतो,
"मी कोणत्याही नात्याला गंभीरतेनं घेत नाही. तू खूप सुंदर आहेस, पण तुझ्या पलीकडेही मी जगतो."
---
सावनी शांतपणे घरात परतते. नीरज तिचं काही लक्षात घेत नाही.
पण आता ती पूर्णपणे मोडली आहे. न ती कोणाची आहे… न कोण तिची.
पण आता ती पूर्णपणे मोडली आहे. न ती कोणाची आहे… न कोण तिची.
तिच्या डायरीत शेवटचं वाक्य —
"मी सावनी देशमुख. मी गृहिणी आहे. आई आहे. ऑफिसर आहे.
पण मी 'मी' आहे का?"
पण मी 'मी' आहे का?"
---
ती एक दिवस अचानक गायब होते. तिची पर्स, मोबाईल, सगळं घरातच.
तिच्या मुलीला तिची डायरी सापडते —
तिच्या मुलीला तिची डायरी सापडते —
"कधी कधी, आपलं आयुष्य असं हरवतं… की ते सावरायला आपल्याला स्वतःलाच घर सोडावं लागतं."
कोण म्हणतं की एक्स्ट्रा मटेरियल अफेअर फक्त नातं फोडतं?
कधी कधी, ते एक बाईचं आयुष्यच तोडून टाकतं — आणि तिला परत शोधायला लावतो – ती खरंच कोण आहे हे.
---
"प्रेमाच्या उबेसाठी तडफडणाऱ्या मनाला, जेव्हा फसवे प्रेम मिळतं — तेव्हा ते शरीर नाही, तर अस्तित्व पोखरतं."
---
मुंबईहून ती निघाली होती — कुठे, कशासाठी, हे तिला माहिती नव्हतं.
फक्त एक गोष्ट ठरलेली होती –
---
मुंबईहून ती निघाली होती — कुठे, कशासाठी, हे तिला माहिती नव्हतं.
फक्त एक गोष्ट ठरलेली होती –
"माझं आयुष्य, आता माझ्या नावानं जगायचंय."
ती गोव्याच्या एका शांतशा खेड्यात पोहोचली — सहेली वसतिगृह, एक स्वयंसेवी संस्था जिथे घरातून बाहेर पडलेल्या, तुटलेल्या स्त्रिया एकमेकांना आधार देतात.
---
सावनीला सुरुवातीला फार त्रास झाला. ओळखीच्या चेहऱ्यांशिवाय, तिच्या रुटीन शिवाय…
ती एकाएकी अनोळखी आयुष्यात झोकून दिल्यासारखी होती.
ती एकाएकी अनोळखी आयुष्यात झोकून दिल्यासारखी होती.
दिवस: कंप्युटर क्लासेस
संध्याकाळ: महिला समुपदेशन गट
रात्री: पुस्तकं, शांततेत स्वतःशी संवाद
संध्याकाळ: महिला समुपदेशन गट
रात्री: पुस्तकं, शांततेत स्वतःशी संवाद
ती पहिल्यांदाच आरशात पाहून म्हणाली:
"तू चुकलीस, पण तू संपलेली नाहीस."
---
एका दिवशी, संस्थेत नवीन समुपदेशक आला — दर्शन जोशी.
तो कुठलाही निर्णय न लावता, फक्त ऐकायचा.
सावनी पहिल्यांदा त्याच्याशी एक सामान्य संवाद करते:
तो कुठलाही निर्णय न लावता, फक्त ऐकायचा.
सावनी पहिल्यांदा त्याच्याशी एक सामान्य संवाद करते:
दर्शन: "तुमचं नाव?"
सावनी: "ते हरवलं होतं… आता परत सापडतोय."
सावनी: "ते हरवलं होतं… आता परत सापडतोय."
हळूहळू तिच्या लिखाणावर दर्शनचं लक्ष जातं. तो तिला म्हणतो:
"तुम्ही तुमचं जग खूप प्रामाणिकपणे कागदावर मांडता. का नाही पुस्तक लिहीत?"
सावनी विचारात पडते. ती आधीच डायरी लिहायची… पण आता, तिला वाटतं —
"मी फक्त लिहिणार नाही, मी वाचली जाणार."
"मी फक्त लिहिणार नाही, मी वाचली जाणार."
---
ती संस्थेत 'लेखन कार्यशाळा' सुरू करते. इतर बायका तिच्या आजूबाजूला जमतात. त्यांच्यात संवाद होतो, जखमा उघडतात, पण कुठेतरी त्या भरूनही येतात.
सावनीचं पुस्तक लिहून पूर्ण होतं:
"गर्दीत हरवलेलं नाव" — तिच्याच आयुष्यावर आधारित.
"गर्दीत हरवलेलं नाव" — तिच्याच आयुष्यावर आधारित.
ते प्रसिद्ध होतं. लोक वाचतात, स्त्रिया ओळख पटवतात… आणि तिचं नाव, सावनी देशमुख — आता केवळ कोणाची तरी बायको राहिलेलं नसतं.
---
ती एका कार्यक्रमात बोलते:
"माझं नाव सावनी आहे. मी हरवले होते — एका संसारात, एका पुरूषात, एका चुकीच्या नात्यात.
पण मी स्वतःलाच शोधलं.
आज मी कोणाच्या सावलीत नाही — मी स्वतःचा प्रकाश आहे."
पण मी स्वतःलाच शोधलं.
आज मी कोणाच्या सावलीत नाही — मी स्वतःचा प्रकाश आहे."
प्रेक्षकात अनेक स्त्रिया रडत होत्या… आणि त्या नजरेत सावनीला स्वतःची ओळख परत मिळाल्याची खात्री वाटली.
---
सावनी परत कधीच जुन्या आयुष्यात जात नाही.
नीरज एकदा तिला फोन करतो –
नीरज एकदा तिला फोन करतो –
"तुला परत यायचं असेल तर सांग... आर्याची तुला आठवण येते का?"
सावनीचं उत्तर स्पष्ट होतं –
"हो, पण मी आता आई म्हणून जगते… बायको म्हणून नव्हे.
कारण मी ‘मी’ असल्याशिवाय कोणाचंही काही नाही."
कारण मी ‘मी’ असल्याशिवाय कोणाचंही काही नाही."
तिचा प्रवास सुरूच आहे.
"एकेकटेपणात भरकटलेली सावनी, आता शेकडो बायकांना वाट दाखवतेय —
तिचं नाव हरवलं नव्हतं… फक्त थोडा वेळ स्वतःपासून दूर गेलं होतं."
तिचं नाव हरवलं नव्हतं… फक्त थोडा वेळ स्वतःपासून दूर गेलं होतं."
ती आठवड्याची संध्याकाळ होती. सावनी एका पुस्तक प्रकाशनाच्या कार्यक्रमात होती. तिचं नाव आता अनेक स्त्रियांसाठी आशेचा किरण बनलं होतं.
मंचावर तिचं नाव घेतलं गेलं — "लेखिका, समुपदेशक आणि सशक्त स्त्री – सावनी देशमुख!"
ताल्यांचा गजर होताच — एक शांत चेहरा तिच्या दिशेने पाहत होता.
ती होती… आर्या.
तिचीच मुलगी. आता कॉलेजमध्ये. मोठी झालेली. चेहऱ्यावर परिपक्वता आणि नजरेत थोडी रागावलेली हळवळ.
ती होती… आर्या.
तिचीच मुलगी. आता कॉलेजमध्ये. मोठी झालेली. चेहऱ्यावर परिपक्वता आणि नजरेत थोडी रागावलेली हळवळ.
---
कार्यक्रम संपल्यावर, सावनीच्या मागे एक आवाज आला:
"आई… इतकी मोठी होईपर्यंत मला शोधलं नाहीस? का गेलीस असं अचानक?"
सावनी सुन्न झाली. डोळे भरून आले.
"आर्या… मी गेली, पण माझं जाणं माझं मरण होतं.
मी तुझ्यासाठी जगत होते, पण स्वतःला हरवून…
आणि एक दिवस… मी फक्त 'आई' म्हणून उरले होते… 'सावनी' राहिलीच नव्हती."
मी तुझ्यासाठी जगत होते, पण स्वतःला हरवून…
आणि एक दिवस… मी फक्त 'आई' म्हणून उरले होते… 'सावनी' राहिलीच नव्हती."
आर्याच्या डोळ्यांतही पाणी आलं. ती रागानं वागायचा प्रयत्न करत होती, पण एक मुलगी जेव्हा आपली आई पुन्हा 'सजग, आत्मसन्मानी' रूपात पाहते… तेव्हा मन वितळतंच.
"पण तू निघून गेलीस… मला कुणालाच नाही सांगितलं…"
"मी स्वतःलाही सांगू शकले नव्हते… कारण मी कधीच इतकी एकटी पडली नव्हती आर्या…"
"मी स्वतःलाही सांगू शकले नव्हते… कारण मी कधीच इतकी एकटी पडली नव्हती आर्या…"
---
आर्याचं मन थरथरत होतं.
तिला तिच्या आईचा राग नव्हता… तिला फक्त तिची उब हवी होती.
तिला तिच्या आईचा राग नव्हता… तिला फक्त तिची उब हवी होती.
ती सावनीच्या जवळ गेली, खांद्यावर डोकं ठेवत म्हणाली —
"आई, मी तुझी होते, आहे… आणि राहीन.
पण आता मला ‘सावनी देशमुख’सुद्धा ओळखायचंय…"
पण आता मला ‘सावनी देशमुख’सुद्धा ओळखायचंय…"
सावनीनं तिला घट्ट मिठी मारली.
तिच्या जीवनातली ही पहिली अशी मिठी होती — जिथे तिला आई आणि स्त्री म्हणूनही स्वीकार मिळत होता.
तिच्या जीवनातली ही पहिली अशी मिठी होती — जिथे तिला आई आणि स्त्री म्हणूनही स्वीकार मिळत होता.
---
त्या दिवशी आर्याने तिच्या कॉलेजच्या लेखात लिहिलं:
"माझ्या आईनं मला जन्म दिला, पण स्वतःला पुन्हा जन्म दिला.
ती मला शिकवून गेली — प्रेम गमावता येतं, पण स्वत्व गमावू नको."
ती मला शिकवून गेली — प्रेम गमावता येतं, पण स्वत्व गमावू नको."