स्वरा – नावातच एक सुर आहे, पण तिचं आयुष्य मात्र केव्हाच बेसूर झालं होतं.
तिचं लग्न झालं होतं एक प्रतिष्ठित वकील – अनिकेत बर्वे याच्याशी. सुरुवातीचे काही वर्षं स्वप्नवत होती. पण जसजसं वेळ सरकत गेला, तसतसं नातं फक्त "पती-पत्नी" म्हणून राहिलं… "साथी" म्हणून नाही.
अनिकेतचं लक्ष फक्त करियरमध्ये. तिच्या भावना, तिच्या ओढी… सगळं अनिकेतने दुर्लक्षित केलं होतं. आणि स्वरा? ती एका सजग, संवेदनशील स्त्रीचं हळूहळू एकटं पडणारं सावलीतलं अस्तित्व बनत चालली होती.
तो आला…
सौरभ. तिच्या कॉलेजमधला मित्र. एक लेखक, ज्याचं जगच भावनांवर चालतं. त्याची आणि स्वराची भेट एका पुस्तक प्रकाशन समारंभात झाली.
"स्वरा?" त्याने ओळखल्यासारखं विचारलं. "सौरभ? अरे… इतक्या वर्षांनी…"
त्या भेटीने जे काही मनातले दरवाजे उघडले… ते अनपेक्षित होते.
सौरभ अजूनही अविवाहित होता. आणि ते दोघं बोलत गेले… आठवणींत हरवत गेले… आणि नकळत स्वरा त्याच्याकडे ओढली गेली.
स्वराला जे सौरभकडे मिळालं – ते केवळ प्रेम नव्हतं. ती होती एक समजूत, ती होती एक आत्म्याची साथ. सौरभने तिच्या कवितांना अर्थ दिला, तिच्या ओठांवर जे बोलू शकत नव्हतं त्याला शब्द दिला.
"स्वरा… तू फक्त 'पत्नी' नाहीस… तू एक स्वतंत्र, विचार करणारी स्त्री आहेस… आणि तुला प्रेम मिळणं ही तुझी गरज नाही, तुझा हक्क आहे."
स्वराच्या आयुष्यात पहिल्यांदा कोणी तिला 'एकटी' न बघता 'पूर्ण' म्हणून पाहिलं होतं.
तरीही… तिच्या मनात संघर्ष होता.
एका दिवशी अनिकेतने विचारलं, "तू हल्ली खूप शांत झाली आहेस… काही झालंय का?"
स्वराने फक्त हसून मान हलवली. पण तिचं अंतर्मन ओरडत होतं – "हो… काहीतरी घडलंय… काहीतरी सुंदर… पण चुकीचं!"
ती दररोज एका निवडणुकीत होती – मनाच्या आणि समाजाच्या मधे.
सौरभ तिला समजून घेत होता… पण लग्नाच्या पवित्र बंधनाला तो तोडू इच्छित नव्हता. "तू जर स्वतःसाठी निवड केलीस, तरच ती खरी ठरेल." त्याने स्पष्ट सांगितलं.
एका रात्री स्वरा अनिकेतला म्हणाली, "आपण एकत्र राहतो… पण खरंच एकत्र आहोत का?"
अनिकेत शांत होता.
"तू कधी माझं ऐकलंस का? माझं लेखन, माझं आयुष्य, माझ्या भावना… तू काहीच समजून घेतलं नाहीस. आणि मी… मी तुला सोडून कधी गेलेच नाही. पण आता मला स्वतःला शोधायचं आहे."
ती निघाली. नवऱ्याच्या घरातून नाही… तर स्वतःच्या मर्यादांतून बाहेर.
स्वरा आणि सौरभचं नातं समाजाच्या चौकटीत बसणारं नव्हतं… पण त्यात एक शुद्धता होती. ती स्वरा सध्या एकटी राहत होती… पण तिचं मन भरलेलं होतं – स्वतःच्या शब्दांनी, स्वतःच्या निवडीने, आणि खरं प्रेम लाभल्याच्या शांत समाधानाने.
---
ही कथा विवाहबाह्य संबंधांचं समर्थन करत नाही, पण ती एका अशा स्त्रीची गोष्ट आहे जिला नात्यांमध्ये गुदमरल्यावर 'स्वतःला' सावरण्याची गरज वाटली. हे नातं म्हणजे फक्त शरीरसंबंध नव्हतं… तर ते आत्म्याचं नातं होतं – जे समाजाच्या नियमांना न पटणारे… पण मनाच्या भाषेत पवित्र.
स्वरा सौरभला भेटल्यापासून तिच्या आयुष्यात हळूहळू काहीसं बदलत चाललं होतं…
तिच्या सगळ्या संवेदनांना, ज्या वर्षानुवर्षे दाबल्या गेल्या होत्या – आता शब्द सापडत होते.
तिच्या सगळ्या संवेदनांना, ज्या वर्षानुवर्षे दाबल्या गेल्या होत्या – आता शब्द सापडत होते.
एक दिवस तिचं मन गोंधळलेलं होतं. ती आपल्या बाल्कनीत बसून काहीतरी लिहायचा प्रयत्न करत होती. तिच्या हातात पेन होतं… पण शब्दच येईनात.
सौरभचा एक मेसेज आला:
“आज लिहिण्याचा प्रयत्न करू नकोस… आज फक्त स्वतःशी गप्पा मार.”
तिने तो फोन डोळ्यांजवळ आणून मिटून घेतला. एक हलकं हास्य ओठांवर उमटलं.
तो इतक्या सहज तिला समजतो… आणि अनिकेत?
तो इतक्या सहज तिला समजतो… आणि अनिकेत?
त्याच्यासोबत बोलताना सुद्धा तिच्या भावना गुदमरून जात.
जेव्हा ती कविता वाचून दाखवायचा प्रयत्न करत असे, तो म्हणायचा,
जेव्हा ती कविता वाचून दाखवायचा प्रयत्न करत असे, तो म्हणायचा,
“स्वरा, हे बायकांच्या भावनिक गोष्टी मी फारसा समजत नाही. तू वाच, मी काम करून घेतो.”
ती क्षणोक्षणी हरवत होती… आणि सौरभच्या एका शब्दाने पुन्हा सापडत होती.
एका शनिवार संध्याकाळची गोष्ट –
सौरभने तिला एका शांत गार्डन कॅफेमध्ये बोलावलं. दोघं अनेक महिन्यांनंतर शांतपणे समोरासमोर बसले.
सौरभ म्हणाला, “स्वरा… मी तुला ओळखतो खूप आधीपासून. तू जशी कॉलेजमध्ये होतीस… आणि आता जी आहेस – त्या दोघी वेगळ्या आहेत.”
“हो…” – ती हलक्याच स्वरात म्हणाली, “माझ्यातली ती पहिली स्वरा कधीच हरवली होती… तूच शोधून काढलीस.”
सौरभ तिच्या डोळ्यांत पाहून म्हणाला,
“स्वरा, मी तुझ्यावर प्रेम करतो. पण ते अशा प्रकारचं प्रेम नाही जे तुझं घर फोडेल… हे तसंच आहे जसं एखाद्या नदीच्या काठी बसून तिचा आवाज ऐकणं… तिच्यात उडी न मारता… फक्त तिच्या अस्तित्वाला सलाम करणं.”
स्वराचं मन थरथरलं. तिने त्या क्षणी काहीच उत्तर दिलं नाही… फक्त डोळ्यांतून ओघळणाऱ्या अश्रूंनी तिची मनस्थिती उघडी केली.
पुढचे काही दिवस –स्वरा घरी गेल्यावर फार विचार करत होती. तिचं मन त्या दोन पुरुषांच्या तासांमध्ये अडकून पडलं होतं.
अनिकेत – तिचा पती… कायदा वाचणारा, पण तिचं मन न समजणारा.
सौरभ – एक कवि… तिच्या अंतर्मनाचं प्रतिबिंब… पण तिचं वैवाहिक नातं नाही.
सौरभ – एक कवि… तिच्या अंतर्मनाचं प्रतिबिंब… पण तिचं वैवाहिक नातं नाही.
स्वरा एका रात्री आरशासमोर उभी राहून स्वतःलाच विचारते,
“मी खरंच दोषी आहे का? की मी फक्त प्रेमाच्या शोधात आहे?”
---
एक वळण:
ती एक दिवस अनिकेतसमोर बसून म्हणते,
“माझं एक गुपित आहे… तुला सांगायचंय. पण त्यासाठी तू माझं बोलणं शांतपणे ऐकशील का?”
“माझं एक गुपित आहे… तुला सांगायचंय. पण त्यासाठी तू माझं बोलणं शांतपणे ऐकशील का?”
अनिकेत – किंचित चिडलेला – “आता काय नवीन?"
स्वराने शांतपणे त्याच्याकडे पाहिलं, “मी एका मित्रासोबत वेळ घालवते. तो माझा जुनाच मित्र आहे. आम्ही एकत्र जेवतो, बोलतो, हसतो… आणि त्याच्या जवळ असताना मी पुन्हा जिवंत वाटते.”
अनिकेत क्षणभर स्तब्ध झाला.
“तुला सांगणं धाडसाचं होतं… पण तुला फसवणं मला नाही जमणार. मी शरीराने नाही गेली… पण मनाने गेली आहे.”
अनिकेतचा चेहरा कठोर झाला. त्याने काही क्षण काहीच बोललं नाही.
मग म्हणाला,
“माझ्या करीयरच्या गरजांनी तुला दुर्लक्षित केलं… पण तू मला क्षमा न मागवताच पुढे गेलीस. आता मी काय करावं?”
स्वराने फक्त एकच वाक्य म्हटलं –
“कधीकधी माणसं प्रेम सोडत नाहीत… पण तिथे निःशब्द होऊन राहत जातात. मीही तशीच झाले होते…”
स्वराने सौरभला पुढच्या भेटीत स्पष्ट सांगितलं,
“मी अजून पूर्णपणे तुझ्यासोबत नाही येऊ शकत. पण मी आता स्वतःचा शोध घेत आहे.
माझ्या निर्णयाची सुरुवात तू आहेस… पण शेवट मी स्वतःच ठरवणार आहे.”
“मी अजून पूर्णपणे तुझ्यासोबत नाही येऊ शकत. पण मी आता स्वतःचा शोध घेत आहे.
माझ्या निर्णयाची सुरुवात तू आहेस… पण शेवट मी स्वतःच ठरवणार आहे.”
सौरभ शांत हसला.
“स्वरा… मी तुझं destination नाही… पण तुझ्या प्रवासातलं एक थांबं होतो, याचं समाधान आहे.”
“स्वरा… मी तुझं destination नाही… पण तुझ्या प्रवासातलं एक थांबं होतो, याचं समाधान आहे.”