अदिती, अमेय आणि दृष्टी यांचा कार्यक्रम आता नवा टप्पा गाठत होता. त्यांच्या संस्थेच्या विविध उपक्रमांमुळे ते केवळ आपल्या शाळांच्या विद्यार्थ्यांसाठीच नाही, तर समाजाच्या प्रत्येक घटकासाठी एक आदर्श बनले होते. त्यांच्या कार्यामुळे अनेक व्यक्तींनी आपले जीवन बदलले होते, आणि त्यांच्या कुटुंबाने समाजात एक नवा विश्वास आणि संकल्प तयार केला होता.
अदिती आणि अमेय यांना आता अधिकाधिक आव्हानं येत होती. त्यांची संस्था जशी वाढत होती, तशी त्यांना त्यांचे कार्य अधिक सुसंगत आणि प्रभावी बनवण्यासाठी नवे उपाय शोधावे लागत होते. त्यांना समजले की केवळ शाळांचे आणि आश्रय गृहाचे नेटवर्क तयार करणे पुरेसे नाही, आता त्यांना त्या संस्थांमध्ये टिकाव निर्माण करणे, समाजाच्या इतर घटकांशी जोडणी करणे आणि संस्थेच्या शाश्वततेसाठी कार्य करण्याची गरज आहे.
एक दिवस, अमेय आणि अदिती एकत्र बसून विचार करत होते.
अमेय: "अदिती, हे सगळं आपण सुरू केलं होतं, परंतु आता ते फार मोठं होऊन गेलं आहे. आपल्याला फाउंडेशनला अधिक व्यावसायिक दृष्टिकोनातून देखील व्यवस्थापित करावं लागेल. जर आपण सध्या या कामाची सुसंगती ठेवू शकले, तर आपल्याला लवकरच देशभरातील इतर स्थानांवरही एक प्रभावी भूमिका बजवता येईल."
अदिती: "होय, यासाठी अधिक तज्ञ लोकांची मदत घेणं आवश्यक आहे. आपल्याला आपल्या कार्याचा विस्तार जास्त आणि टिकाऊ बनवण्यासाठी, संस्थेच्या व्यवस्थापनाची नवीन दिशा निश्चित करायला हवी."
अदिती आणि अमेय यांनी त्यांचा दृषटिकोन विस्तारला आणि त्यांनी अनेक सामाजिक कार्यकर्ते, तज्ञ आणि संस्थांच्या प्रमुखांशी संवाद साधला. त्यांच्या नव्या योजनांमध्ये शालेय पद्धतीत सुधारणा, मुलांच्या मानसिक आणि शारीरिक आरोग्याची अधिक काळजी, शिक्षक प्रशिक्षण, आणि समाजातल्या इतर संस्थांशी भागीदारी निर्माण करणं यावर भर देण्यात आला.
त्यांचा या नवा दृष्टिकोन यशस्वी ठरला. शाळांमधून आणि आश्रयगृहांमधून आता अनेक समाजसेवक तयार होत होते, जे नंतर समाजातील इतर मुलांसाठी मार्गदर्शक बनत होते. त्याचवेळी, दृष्टी, जी आता कॉलेजमध्ये शिकत होती, तिचे जीवनही नवीन दिशेने वळले होते. ती आता फाउंडेशनच्या इतर उपक्रमांमध्ये सक्रिय होती आणि तिला देखील समाजसेवा क्षेत्रात काम करण्याची प्रेरणा मिळालेली होती. ती कधीही आपल्या आई-वडिलांच्या कार्याची चुकूनही तुलना केली नाही. तिचं एकच ध्येय होतं - तेच काम मोठ्या प्रमाणावर करणे.
आश्रय गृहात वयस्क मुलांचे मानसिक, भावनिक आणि शारीरिक आरोग्य, शिक्षणाची तयारी आणि करिअर मार्गदर्शन करण्याचे सशक्त प्रयत्न होते. त्यातून अनेक मुलांना जीवनात नवा मार्ग मिळाला, ज्यामुळे त्यांना स्वतःच्या आयुष्याबद्दल आत्मविश्वास आणि प्रेरणा मिळाली.
अदिती आणि अमेय यांच्या जीवनात एक नवा टप्पा सुरू झाला होता. त्यांच्या कार्याने समाजात स्थायी बदल घडवले होते. त्यांचे काम आता केवळ एक संस्था किंवा शाळांवर मर्यादित राहिले नव्हते, तर ते देशभरातील एक सामाजिक चळवळीचे रूप घेत होते. ते फाउंडेशन लोकांच्या जीवनात बदल घडवताना, त्यांचं काम दृष्टीला आणि त्याच्या सार्थकतेला एक नवा अर्थ देत होतं.
अदिती आणि अमेय यांनी एक गोष्ट नेहमी ठरवली होती - "जेव्हा एखादा विश्वास आणि एक दृषटिकोन असतो, तेव्हा तुम्ही आपल्या छोट्या पावलांमध्येच मोठं बदल घडवू शकता." त्यांचा विश्वास आणि त्यांच्या कार्याचे स्वप्न मोठे होते, पण त्या स्वप्नात विश्वास ठेवून आणि एकमेकांवर विश्वास ठेवून, ते एक अद्वितीय, प्रेरणादायक कार्य घडवू शकले होते.
आणि त्यांच्या कामाने पुन्हा एकदा सिद्ध केलं की, खऱ्या अर्थाने मोठा बदल तोच आहे, जो इतरांच्या जीवनात आनंद, प्रेम, आणि विश्वास निर्माण करतो. अदिती, अमेय आणि दृष्टी यांचे जीवन एक आदर्श बनले आणि त्यांचा प्रवास अजूनही सुरु होता, जेव्हा ते या विश्वासावर उभे होते – “सामाजिक परिवर्तन फक्त त्या विश्वासावर आधारित असतो, जो तुमच्या कामात असतो."
अदिती, अमेय आणि दृष्टी यांच्या कार्याने एक नवा आदर्श तयार केला होता, पण त्यांचा प्रवास अजूनही अपूर्ण होता. त्यांच्या कामाने समाजात अनेक बदल घडवले होते, पण त्यांना जाणवलं की जे बदल ते घडवू इच्छित होते, त्यासाठी अजूनही खूप काही बाकी होतं.
एके दिवशी, त्यांना एक नविन संकल्प आला. त्यांनी ठरवलं की, समाजातील इतर घटकांची मानसिकता बदलायला हवी. खास करून, त्या मुलांबद्दलचे दृष्टिकोन आणि समाजातील आदर्श बदलायला हवे. ते केवळ शाळेतील विद्यार्थी आणि आश्रय गृहातील मुलांसाठीच काम करत होते, पण त्यांना समजलं की यापेक्षा अधिक महत्त्वाचं काम म्हणजे समाजाच्या प्रत्येक पिढीला बदलण्यासाठी तयार करणे.
अदिती: "अमेय, आपल्याला खूप मोठा बदल घडवायचाय, आणि त्यासाठी फक्त मुलांसाठीच नाही, तर प्रत्येक वयाच्या आणि प्रत्येक स्तरातील लोकांसाठी एक नविन दृष्टिकोन तयार करावा लागेल."
अमेय: "होय, आपल्याला समाजाच्या मानसिकतेतच बदल घडवायला लागेल. त्यासाठी आपल्याला सामाजिक कलेचा, कार्यशाळांचा आणि संवादांचा वापर करावा लागेल. प्रत्येक पिढीला समजावून सांगणं, त्यांना सशक्त करणं, आणि त्यांच्यातील विश्वास जागृत करणं हे अत्यंत महत्त्वाचं आहे."
त्यांनी ठरवलं की एक "समाज परिवर्तन कार्यशाळा" सुरू करावी, जिथे समाजाच्या सर्व वयोगटांसाठी विचारांचे आणि मानसिकतेचे बदल होऊ शकतील. यामध्ये विशेषत: मुलांचे आणि तरुणांचे नेतृत्व तयार करण्यावर भर दिला जाईल. हे कार्यशाळा स्थानिक आणि ग्रामीण भागात आयोजित करणे हे त्यांचे उद्दीष्ट होते.
आश्रय गृहातील मुलांना सामाजिक नेतृत्व, भावनिक समज, आणि मानसिक स्थैर्य शिकवण्याच्या दृषटिकोनातून, त्यांनी त्यांना समाजाच्या इतर घटकांशी कसं संवाद साधावा, त्यांची आव्हानं कशी पार करावी आणि समाजातील प्रत्येक घटकाला सन्मान कसा द्यावा याबद्दल शिकवण दिली.
दृष्टी, आता कॉलेजमध्ये शिकत असताना, या कार्यशाळांचे महत्व लक्षात घेऊन तिचं शिक्षण व समाजसेवा यांचा संगम करत होती. ती तरुण पिढीला प्रेरित करत होती, त्यांना त्यांच्या व्यक्तिमत्त्वाची चांगली उंची गाठण्याचे मार्ग दाखवत होती.
एका कार्यशाळेत, दृष्टी एका तरुण मुलाला विचारत होती, "तुम्हाला तुमचं भविष्य कसं दिसतं?"
तरुण मुलगा: "माझं भविष्य त्यातच अडकलेलं आहे. माझ्या कुटुंबात कोणताही शिक्षणाचा आधार नाही, आणि मी विचार करत आहे की माझ्या आयुष्यात काही चांगलं होईल का?"
दृष्टी हसून उत्तर देते: "तुमचं भविष्य तुमच्या हातात आहे. तुम्हाला जे शिकायचं आहे, ते शिकू शकता. तुम्ही जर तुमच्यावर विश्वास ठेवला, तर तुमचं प्रत्येक पाऊल पुढे जाऊ शकतं."
याचाच एक भाग म्हणून, अदिती आणि अमेय यांनी नवीन शिक्षण पद्धती सुरू केली. ती पद्धत केवळ शालेय शिक्षणावर आधारित नव्हती, तर त्यात मुलांची सामाजिक, मानसिक आणि भावनिक परिस्थिती यावर भर देण्यात आला. मुलांना त्यांच्या ध्येयापर्यंत पोहोचण्यासाठी एक मानसिक, शारीरिक आणि भावनिक तयारी मिळवायला हवी होती.
त्यांच्या कार्याने त्यांचा "आश्रय गृह" नव्हे, तर समाजात एक चळवळ निर्माण केली. त्यांनी विश्वास दिला की, मुलांच्या आयुष्याचे भविष्य त्यांच्यावर आधारलेल्या शिक्षणावर आणि त्यांचे मानसिक आरोग्य किती मजबूत आहे, यावरच ठरते.
अदिती आणि अमेय यांच्या नेतृत्वाखाली फाउंडेशनने समाजातील एका व्यापक स्तरावर कार्य सुरू केले. कार्यशाळा, चर्चासत्रे, आणि सामाजिक उपक्रम त्यांचं प्रमुख साधन बनले.
ज्यावेळी यश प्राप्त झाले, त्यावेळी त्यांनी एकत्र बसून एका वेगळ्या आशयावर चर्चा केली: "समाज परिवर्तनाच्या यशाचा खरा मुद्दा तो नाही, जो आपण ज्या वयाच्या मुलांसोबत काम करत आहोत, पण तो त्यांच्यातल्या विश्वास आणि धैर्याचा आहे."
समाज परिवर्तनाचे खरे यश म्हणजे प्रत्येक व्यक्तीच्या आयुष्यात विश्वास आणि समर्पण निर्माण करणं हे त्यांना समजले. त्यांच्या कामाने फक्त शाळांतील मुलांचा विकास नव्हे, तर संपूर्ण समाजात एक नवा विश्वास निर्माण केला.
आणि अशा प्रकारे, अदिती, अमेय आणि दृष्टी यांच्या कुटुंबाने, त्यांच्या संस्थेने, आणि त्यांच्या कार्याने समाजात एक नवा अध्याय सुरू केला, जिथे प्रत्येक व्यक्तीला त्याच्या स्वप्नांचा पाठपुरावा करण्याची संधी मिळते.
क्रमशः