आपल्या समाजात "हो" म्हणणं ही चांगल्या स्वभावाची खूण समजली जाते. "नाही म्हणणं म्हणजे उद्धटपणा, राग, असहकारिता" — असं समजून घेतलं जातं. पण खरं सांगायचं तर “नाही” म्हणणं ही एक कला आहे. ती ज्याने शिकली, त्याने आयुष्याचा अर्धा संघर्ष कमी केला.
‘हो’ म्हणण्याची सवय
लहानपणापासूनच आपल्याला शिकवलं जातं —
“बाळा, सगळ्यांचं ऐकायचं, सगळ्यांना हो म्हणायचं.”
शाळेत शिक्षक, घरी आईवडील, मित्रमंडळी — सगळ्यांना खुश ठेवायचं हेच ध्येय बनतं. आणि हेच पुढे जाऊन आपली ‘people-pleasing’ सवय बनते. आपण नाही म्हणायचा विचार जरी केला, तरी अपराधीपणाची भावना डोकं वर काढते — “मी असं केलं तर समोरच्याला वाईट वाटेल का?”
पण प्रत्येक वेळी “हो” म्हणत राहिलो, तर आपल्या मनाचं ऐकणं थांबतं.
पण प्रत्येक वेळी “हो” म्हणत राहिलो, तर आपल्या मनाचं ऐकणं थांबतं.
‘नाही’ म्हणणं म्हणजे विरोध नाही
समोरच्याला नकार देणं म्हणजे आपण त्याच्या विरोधात नाही.
ते म्हणजे — “माझी मर्यादा इथे संपते” हे प्रामाणिकपणे सांगणं.
उदाहरणार्थ —
ते म्हणजे — “माझी मर्यादा इथे संपते” हे प्रामाणिकपणे सांगणं.
उदाहरणार्थ —
एखादा मित्र म्हणतो, “चल आज रात्री पार्टीला जाऊया.” पण तुम्ही थकलेले असता.
तुम्ही म्हणालात, “नाही रे, आज नाही जमत.”
याचा अर्थ तुम्ही त्याचा मित्र नाही असा नाही — तर तुम्ही स्वतःचा विचार करत आहात.
तुम्ही म्हणालात, “नाही रे, आज नाही जमत.”
याचा अर्थ तुम्ही त्याचा मित्र नाही असा नाही — तर तुम्ही स्वतःचा विचार करत आहात.
ऑफिसमध्ये बॉस अचानक अतिरिक्त काम देतो, आणि तुम्हाला घरी जायचं आहे.
नम्रतेने “आज शक्य नाही” म्हणणं म्हणजे जबाबदारी टाळणं नाही, तर स्वतःच्या क्षमतेचा आदर करणं आहे.
नम्रतेने “आज शक्य नाही” म्हणणं म्हणजे जबाबदारी टाळणं नाही, तर स्वतःच्या क्षमतेचा आदर करणं आहे.
नकार देणं म्हणजे स्वतःचं भान
आयुष्य म्हणजे सतत चाललेला प्रवास — प्रत्येक टप्प्यावर निर्णय घ्यावे लागतात. काही निर्णय ‘हो’ म्हणत घ्यावे लागतात, पण काहींना ठाम ‘नाही’ म्हणणं गरजेचं असतं. कारण जेव्हा आपण प्रत्येक गोष्टीत होकार देतो, तेव्हा आपल्या मनात गोंधळ निर्माण होतो.
“सगळ्यांना खूष ठेवायचं म्हणून आपण स्वतःशी प्रामाणिक राहात नाही.”
आपण आपल्या भावना, गरजा, मानसिक स्वास्थ्य यांकडे दुर्लक्ष करतो. आणि नंतर स्वतःलाच प्रश्न पडतो — “मी इतका थकलोय का?”
प्रत्येक “नाही” म्हणजे संतुलनाचा टप्पा
आयुष्याचं संतुलन ‘हो’ आणि ‘नाही’ यांच्या समजुतीवर टिकून असतं.
“हो” आपल्याला जोडतं, आणि “नाही” आपल्याला सांभाळतं.
जेव्हा आपण कुणालाही नकार देतो, तेव्हा आपण त्या व्यक्तीपासून दूर नाही जात, तर स्वतःच्या मूल्यांना अधिक जवळ करतो.
“नाही” म्हणजे भिंत नव्हे, ती आपली सीमारेषा आहे — ज्यामुळे आपण स्वतःचं अस्तित्व टिकवतो.
“हो” आपल्याला जोडतं, आणि “नाही” आपल्याला सांभाळतं.
जेव्हा आपण कुणालाही नकार देतो, तेव्हा आपण त्या व्यक्तीपासून दूर नाही जात, तर स्वतःच्या मूल्यांना अधिक जवळ करतो.
“नाही” म्हणजे भिंत नव्हे, ती आपली सीमारेषा आहे — ज्यामुळे आपण स्वतःचं अस्तित्व टिकवतो.
‘नाही’ म्हणणं शिकणं म्हणजे वाढणं
आपण जेव्हा पहिल्यांदा “नाही” म्हणतो, तेव्हा अपराधीपणा वाटतो. पण हळूहळू लक्षात येतं — हेच खरं स्वातंत्र्य आहे.
तेव्हा आपण कोणाच्या भीतीतून नव्हे, तर आत्मविश्वासातून जगायला शिकतो.
“नाही” म्हणणं म्हणजे स्वतःचा सन्मान राखणं.
तेव्हा आपण कोणाच्या भीतीतून नव्हे, तर आत्मविश्वासातून जगायला शिकतो.
“नाही” म्हणणं म्हणजे स्वतःचा सन्मान राखणं.
“नाही” म्हणजे मला वेळ हवा आहे.
“नाही” म्हणजे मला माझ्या मनाचं ऐकायचं आहे.
“नाही” म्हणजे मी स्वतःलाही महत्त्व देतो.
एक साधं उदाहरण बघू —
स्मिता नावाची एक मुलगी नेहमी सगळ्यांना हो म्हणायची. ऑफिसमध्ये कोणाचं काम अडकलं तर तीच उचलून धरायची. घरी कोणालाही काही हवं असेल तर तीच धावपळ करायची.
पण हळूहळू ती थकू लागली. झोप उडाली, मन बेचैन झालं.
एक दिवस तिने ठरवलं — “आजपासून मी फक्त जे शक्य आहे तेच करणार.”
पहिल्याच दिवशी तिने एका सहकाऱ्याला सांगितलं,
“माफ कर, पण आज माझं स्वतःचं काम खूप आहे, तुझं उद्या बघते.”
त्या एका “नाही”ने तिच्या आयुष्यात बदल झाला.
तिला समजलं — स्वतःचा सन्मान राखल्याने नाती तुटत नाहीत, तर अधिक प्रामाणिक होतात.
त्या एका “नाही”ने तिच्या आयुष्यात बदल झाला.
तिला समजलं — स्वतःचा सन्मान राखल्याने नाती तुटत नाहीत, तर अधिक प्रामाणिक होतात.
अपराधीपणातून आत्मभानाकडे
बर्‍याच वेळा आपण “नाही” म्हणतो आणि मग दिवसभर विचार करत राहतो — “मी चुकीचं केलं का?”
हे अपराधीपण हळूहळू मनाला खातं.
पण लक्षात ठेवा, “नाही” म्हणणं म्हणजे कोणाचं मन तोडणं नाही, तर आपल्या मनाचं ऐकणं आहे.
जो व्यक्ती तुमचा सन्मान करतो, तो तुमच्या नकारालाही समजून घेईल.
आणि जो समजून घेत नाही, त्याचं मत तुम्हाला परिभाषित करत नाही.
हे अपराधीपण हळूहळू मनाला खातं.
पण लक्षात ठेवा, “नाही” म्हणणं म्हणजे कोणाचं मन तोडणं नाही, तर आपल्या मनाचं ऐकणं आहे.
जो व्यक्ती तुमचा सन्मान करतो, तो तुमच्या नकारालाही समजून घेईल.
आणि जो समजून घेत नाही, त्याचं मत तुम्हाला परिभाषित करत नाही.
समाजातला बदल
आपल्या समाजाला “नाही” म्हणणारी माणसं थोडी “अहंकारी” वाटतात.
पण हाच विचार बदलायला हवा.
कारण सीमारेषा आखणं म्हणजे सभ्यता आहे.
प्रत्येक नातं तेव्हाच टिकतं, जेव्हा दोन्ही बाजू स्वतःचं अस्तित्व टिकवून ठेवतात.
“हो” आणि “नाही” यांचं संतुलन हेच नात्याचं सौंदर्य आहे.
पण हाच विचार बदलायला हवा.
कारण सीमारेषा आखणं म्हणजे सभ्यता आहे.
प्रत्येक नातं तेव्हाच टिकतं, जेव्हा दोन्ही बाजू स्वतःचं अस्तित्व टिकवून ठेवतात.
“हो” आणि “नाही” यांचं संतुलन हेच नात्याचं सौंदर्य आहे.
स्वतःसाठी ‘नाही’ म्हणजे ‘हो’
कधी कधी “नाही” म्हणणं म्हणजे स्वतःसाठी “हो” म्हणणं असतं.
जेव्हा तुम्ही थकलेले असता आणि विश्रांती घेता — तेव्हा तुम्ही स्वतःला “हो” म्हणता.
जेव्हा तुम्ही एखाद्या चुकीच्या नात्यातून बाहेर पडता — तेव्हा तुम्ही तुमच्या मानसिक आरोग्याला “हो” म्हणता.
जेव्हा तुम्ही एखाद्या नकोशा कामाला नकार देता — तेव्हा तुम्ही तुमच्या वेळेला “हो” म्हणता.
“नाही” ही केवळ अक्षरे नाहीत — ती आत्मसन्मानाची ओळ आहे.
शेवटचा विचार
नातं टिकवण्यासाठी, नोकरी सांभाळण्यासाठी, समाजात मिसळण्यासाठी आपण बऱ्याचदा स्वतःला हरवून बसतो. पण आयुष्याचं खरं सुख “हो”च्या गर्दीत हरवलेल्या “नाही”ला परत सापडण्यात आहे.
प्रत्येक “नाही” तुम्हाला स्वतःकडे नेतो.
प्रत्येक मर्यादा तुमचं अस्तित्व स्पष्ट करते.
प्रत्येक “नाही” तुम्हाला स्वतःकडे नेतो.
प्रत्येक मर्यादा तुमचं अस्तित्व स्पष्ट करते.
म्हणून पुढच्या वेळी जेव्हा मन “नाही” म्हणतंय आणि तोंड “हो” म्हणायला जातंय —
क्षणभर थांबा… आणि स्वतःला विचारा —
क्षणभर थांबा… आणि स्वतःला विचारा —
“हे मी खरोखर करू इच्छितो का?”
जर उत्तर “नाही” असेल — तर धैर्याने, नम्रतेने आणि आत्मविश्वासाने ते बोला.
कारण —
“नाही म्हणणं म्हणजे नाती तोडणं नाही,
ते स्वतःला ओळखण्याची पहिली पायरी आहे.”
ते स्वतःला ओळखण्याची पहिली पायरी आहे.”
Download the app
आता वाचा ईराच्या कथा सोप्या पद्धतीने, आजच ईरा app इंस्टॉल करा