लघुकथा लेखन स्पर्धा
विषय: एकाकीपणा
विषय: एकाकीपणा
कथा: अंधारातील प्रकाश
संध्याकाळची वेळ होती. सूर्य हळूहळू आकाशाच्या कडेने अदृश्य होण्याचा प्रयत्न करत होता. पश्चिमेकडील आभाळ लालसर छटा घेऊन एक मोहक दृश्य उभं करत होतं. वातावरणात एक प्रकारची शांतता होती, पण त्याच वेळी, बाल्कनीत उभी रिया खाली रस्त्याकडे बघत होती, जिथे सगळं अगदी उलट चाललं होतं.
रस्त्यावरचा गोंधळ खूप बोलका होता. गाड्यांचे हॉर्न, विक्रेत्यांचे ओरडणे, मुलांच्या हसण्याचे आणि खेळण्याचे आवाज, आणि त्यामध्ये रोजच्या धावपळीने थकलेल्या माणसांचे अस्वस्थ चेहरे – सगळं रियाच्या कानांवर आदळत होतं. हे सगळं गजबजलेलं असूनही तिच्या मनात एक विचित्र शांतता होती, जणू सगळ्या गोष्टी एका पडद्यामागून पाहत असल्यासारखं. तिच्या मनात मात्र एक रिकामी वाट होती, जी तिने गेल्या काही वर्षांत अनुभवलेल्या दु:खाने तयार केली होती.
रिया फक्त तीस वर्षांची होती, पण तिच्या आयुष्याने तिला इतकं कठोर बनवलं होतं की, तिने हसणंही विसरलं होतं. दोन वर्षांपूर्वी तिच्या आई-वडिलांचा एका भीषण अपघातात मृत्यू झाला होता. त्या घटनेने तिच्या आयुष्याचा गाडा एका क्षणात बदलला होता. कधी हसतमुख, उत्साही आणि आयुष्याच्या प्रत्येक क्षणाचा आनंद घेणारी रिया आता निव्वळ एक निराश व्यक्तिमत्त्व बनून राहिली होती.
त्या दु:खद प्रसंगानंतर रियाने स्वतःला कधीच सावरलं नव्हतं. तिचं घर, जिथे कधी कुटुंबाच्या हसण्याचा आणि आनंदाचा गजबजलेला आवाज घुमायचा, आता निव्वळ एका स्मशानासारखं वाटायचं. ती स्वतःला इतकी एकटी समजत होती की, कधी कधी तिला हेच समजायचं नाही की, ती दु:खी आहे की अगदीच भावनाशून्य झाली आहे.
त्या संध्याकाळी बाल्कनीत उभी असताना रियाला वाटलं, तिचं मन आणि रस्ता दोघेही एकाच प्रकारचे आहेत – गोंगाटाने भरलेले, पण तरीही आतून काहीतरी हरवलेले.
रिया एक मोठ्या घरात एकटी राहत होती, जिथे पूर्वी कुटुंबाचा गजबजलेला आवाज आणि हलचाल असायची. तिचा मोठा भाऊ परदेशात स्थायिक झाला होता आणि सुरुवातीला तो रियाशी नियमित संपर्क साधत होता. तो तिला तिच्या आयुष्याच्या छोटे मोठे गोष्टींमध्ये सामील व्हायचा, तिला मार्गदर्शन करणारा होता. पण कालांतराने तोही तिच्याशी फक्त औपचारिक संवादापुरता सीमित झाला. त्याच्या आयुष्यातल्या वेगवेगळ्या जबाबदाऱ्या आणि परदेशी जीवनाचे झपाटलेले वेग त्याला रियाच्या रोजच्या गोष्टींबद्दल खूप कमी विचार करण्यास भाग पाडत होते.
तिच्या घरात जाऊन बसल्यावर, तोच एकटा असल्याचा विचार तिच्या मनात रुतून बसला होता. घराची भिंतींना आता फक्त तिच्या आठवणींचं ओझं सहन करावं लागत होतं. याआधी सण-उत्सव, गप्पा, आणि हशा घरातले वातावरण जणू ओलसर झालं होतं. ती एकटीच त्या घरात एकाकीपणाशी सामना करत होती. तिच्या आयुष्यात कधीही काही हलचल नव्हती, आणि तिच्या अंतरातील ताण कमी होण्याची कुठेही शर्तीचं नक्कीच दिसत नव्हती.
रिया एका खाजगी कंपनीत काम करत होती. तिचा कामात प्रामाणिकपणा अनमोल होता. ऑफिसमधून जरी तिला सतत आदर मिळत असे, तिला कार्यक्षमतेची ओळख होती, पण तिच्या वैयक्तिक आयुष्याबद्दल कोणीही कधी विचारले नाही. ती एक अदृश्य भिंत उभी करून, आपल्या मनातील वेदना लपवत ऑफिसमध्ये काम करत होती. ती कधी हसत असली तरी त्या हसण्यात काहीतरी अपूर्णतेचं, गहिरं दुःख होतं, जे कोणालाही दिसत नव्हतं.
ऑफिसमधून घरी परतल्यावर तिचा दिवस दोन गोष्टींमध्ये गेला: टीव्ही पाहणे किंवा मोबाईलवर तासांतास वेळ घालवणे. हे दोन्ही तिला तात्पुरते आराम देत, पण तिच्या अंतरातील पोकळी भरून निघायची नाही. तिला एक प्रकारच्या मानसिक जखमेत जगावं लागत होतं. ती जेव्हा एकटी असे, तेव्हा ती आपल्यातल्या असंख्य विचारांमध्ये बुडालेली असे, आणि त्या विचारांनी तिला एक प्रकारच्या दुरवस्थेत ठेवले होते. तिच्या मनात अनेक गोष्टी घोळत होत्या, पण ती त्यांना शब्द देऊन व्यक्त करायचं टाळत होती. कुठेही तिला असे वाटत होते की, तिच्या भावना कुणी समजू शकणार नाहीत.
तिच्या आयुष्यात फक्त एक गोष्ट होती – एक निरंतर असंतोष. तिला तिच्या घरात कोणाशी बोलणं, कोणाशी संवाद साधणं, याची इच्छा होती, पण तिथे काहीच उरलेलं नव्हतं. तिच्या जीवनात एक गहिरी शून्यता होती, आणि ती त्यावर कुठलीही चांगली मार्गदर्शिका शोधत होती.
रिया रोज घराच्या रस्त्याने ऑफिसमधून परतत असताना, एक दिवस तिचं लक्ष अचानक एका बागेत बसलेल्या वृद्ध स्त्रीकडे गेलं. बागेच्या एका शांत कोपऱ्यात असलेल्या त्या स्त्रीच्या चेहऱ्यावर एक विचित्र शांतता दिसत होती, पण तिच्या डोळ्यांत एक गडद दुःख दडलेलं होतं. तिचं वय जरा जास्त असावं, हे सांगणारा तिचा पांढऱ्या केसांचा गच्छ आणि झीजलेला चेहरा होता. तिला पाहून रियाला काहीनाही जाणवलं, म्हणून ती थांबली आणि हळूहळू त्या वृद्ध स्त्रीकडे जाऊन उभी राहिली.
"तुम्ही ठीक आहात का?" रियाने नाजूक आवाजात विचारलं.
त्यावर, वृद्ध स्त्रीने मंद हसून उत्तर दिलं, "हो बाळा, ठीक आहे. पण कधी कधी आयुष्यातल्या जुन्या आठवणी मनाला खूप अस्वस्थ करतात."
"कशा आठवणी?" रियाने जास्त विचारलं.
त्या वृद्ध स्त्रीचं नाव सुमती होतं. ती आधी फारच आनंदी आणि मोठ्या कुटुंबासोबत राहणारी स्त्री होती. तिच्या कुटुंबात दोन मुलं, एक मुलगी आणि नातवंडं होती. घराघरात, कुंडलीत हसऱ्या चेहऱ्यांमुळे त्यांचा घर आनंदाने गाजत होतं. मात्र काळाच्या ओघात सुमतीला एक कठीण काळ अनुभवावा लागला.
तिची मुलं परदेशात स्थायिक झाली. एका मुलाने त्याच्या व्यवसायाच्या निमित्ताने अमेरिकेत स्थानांतरण घेतलं, तर दुसरं मुलं इतर देशात वावरत होतं. सुमतीची मुलगी एक मोठ्या शहरात स्थायिक झाली होती, तिच्या कुटुंबाशी धकाधकीत जीवन व्यतीत करत होती. सुमती तिच्या मुलांना विचारायची, "कधी येणार?" पण त्याचं उत्तर कायमचं होतं, "माझं काम, बिझनेस खूप वाढलंय, मम्मा! लवकरच येतो." पण लवकरच शब्द कधीच प्रत्यक्षात आले नाहीत.
तिचं घर आता बऱ्याच प्रमाणात एकटीचं झालं होतं. तिच्या घरात आता सर्वात मोठं शून्य होतं, जो तिच्या मुलांच्या अनुपस्थितीने भरलेला होता. सुरवातीला सुमतीने त्याचं स्वीकार करण्याचा प्रयत्न केला होता, पण त्या एकटेपणाने तिला हळूहळू ताब्यात घेतलं.
“आयुष्य किती वेगळं असू शकतं, हे मला थोड्या वेळापूर्वीच जाणवलं,” सुमती बोलली, तिच्या चेहऱ्यावर एक हलका शोक मिश्रित हसू होतं. “माझं कुटुंब कधी एकत्र बसलं होतं, तेव्हा आम्ही सर्व एकमेकांच्या सोबत होतो. आणि आता... आता मी इथे एकटीच. घरात कधी शांतता असते, कधी शांतीही असते, पण ह्रदयात काहीतरी खूपच गहिरं आहे.”
रिया शांतपणे ऐकत राहिली, त्याच्या चेहऱ्यावर असलेलं दुःख आणि तिच्या शब्दांत असलेला गडद शोक पाहून, ती देखील थोडीशी मनाशी कळली.
सुमतीची कहाणी ऐकून रियाच्या मनात विचार आला, कधी कधी आपल्या नातेसंबंधांचे, आपले प्रियजन दूर गेल्यावर त्याची तीव्रता किती वेगळी असू शकते. पण तिच्या चुकलेल्या आठवणींसोबत सुमती अजूनही जिवंत होती, आपली दुःख आणि जडते एकत्र घेऊन.
त्या दोघींमध्ये एक चांगली, शांत चर्चा सुरू झाली. रियाने सुमतीला आणखी काही वेळ सांत्वन दिलं. “तुम्ही एकटी नाही, सुमती काकी,” रियाने म्हटलं, “आणखी कधी तरी पुन्हा भेटू, जर तुम्हाला कधी माझी गरज असली तर.”
सुमतीने रियाच्या हसऱ्या चेहऱ्यांकडे पाहून छोट्या सहलीसारखा हसून उत्तर दिलं, “धन्यवाद बाळा, तुमचं शब्द मला थोडसं आराम देतात.”
सुमतीची गोष्ट ऐकून रियाला जाणवलं की, एकाकीपणा हा वयाचा नाही, परिस्थितीचा परिणाम आहे. त्या दिवसापासून रिया दररोज संध्याकाळी सुमतीला भेटायला लागली. त्या दोघींच्यात एक नवं नातं निर्माण झालं. सुमती रियाला तिच्या तरुणपणातल्या गोष्टी सांगायची. ती कधी हसून तर कधी डोळ्यांत अश्रू आणून तिच्या जुन्या आठवणींना उजाळा द्यायची.
एक दिवस सुमतीने विचारलं, “रिया, तुझ्या वयात तर लोक जगभर फिरतात, नवी नाती जोडतात. मग तू इतकी शांत का?”
रिया शांत राहिली. तिला तिच्या दुःखाबद्दल बोलायचं होतं, पण शब्दच सापडत नव्हते.
“कधी कधी आपल्याला स्वतःची गरज असते,” सुमती म्हणाली, “दुसऱ्यांवर विसंबून न राहता आपणच आपल्या आयुष्याला अर्थ द्यायला शिकायला हवं.”
त्या दिवसापासून रियाने तिच्या आयुष्यात काही छोटे बदल करायचं ठरवलं. ती ऑफिसमधल्या सहकाऱ्यांशी संवाद साधू लागली. ती हळूहळू लोकांशी बोलण्यात रमू लागली. तिचा स्वभाव थोडा मोकळा होत गेला.
सुमतीनेही आपल्या जीवनात पुन्हा रंग भरायला सुरुवात केली. ती लेखनाचा छंद जोपासू लागली. तिने आपल्या आयुष्यातल्या आठवणींवर आधारित कथा लिहायला सुरुवात केली. रिया तिच्या कथेचं संपादन करायची. दोघींच्या एकत्र कामाने त्यांना पुन्हा एक नवीन ऊर्जा मिळाली.
काही महिन्यांनी सुमतीच्या कथेचं पुस्तक प्रकाशित झालं. त्या पुस्तकाचं प्रकाशन एका छोट्याशा कार्यक्रमात करण्यात आलं. त्या कार्यक्रमाला सुमती आणि रियाच्या मित्रमंडळींनी भरभरून दाद दिली. सुमतीच्या डोळ्यांत आनंदाश्रू होते, आणि रियाला वाटलं की, आपण तिच्या आयुष्यात काहीतरी सकारात्मक बदल घडवून आणला आहे.
त्या दिवसापासून रियाच्या आयुष्यात आनंदाचा प्रकाश परत आला. ती ऑफिसमधल्या मित्र-मैत्रिणींमध्ये रमू लागली, आणि सुमतीसोबत वेळ घालवत एक वेगळ्या अनुभवाचं आयुष्य जगू लागली.
बोध
एकाकीपणा दूर करण्यासाठी आपल्याला फक्त योग्य व्यक्तीची गरज असते. संवाद, सहकार्य, आणि सकारात्मक दृष्टिकोनाने आयुष्यातलं रिकामेपण भरून निघतं. अंधार कितीही गडद असला तरी तो दूर करण्यासाठी एक प्रकाशकिरण पुरेसा असतो.