मातीशी नातं भाग - २ (अंतिम भाग)
पहाटे कोंबड्याच्या आरवण्याने अनिकेतची झोप उघडली. शहरात अलार्मच्या आवाजाने जाग येणाऱ्या अनिकेतला हा आवाज वेगळाच वाटला, आपुलकीचा. अंगणात पडलेली दवबिंदूंनी न्हालेली माती, झाडांच्या पानांवर चमकणारा सूर्यकिरणांचा प्रकाश, आणि हवेत दरवळणारा ओलसर वास, या सगळ्याने त्याचं मन नकळत शांत झालं.
तो हळूच उठून बाहेर आला. बाबा आधीच उठले होते. हातात काठी, पण डोळ्यांत अजूनही शेताची ओढ.
“काय रे, एवढ्या लवकर उठलास?” बाबांनी विचारलं.
“सवय नाही, पण इथे झोपही वेगळी लागते,” अनिकेत हसत म्हणाला.
दोघेही शेताकडे निघाले. रस्त्यात बाबा थांबत-थांबत चालत होते. अनिकेतला ते पाहून आत कुठेतरी चुटपूट झाली. ज्यांच्या खांद्यावर बसून आपण चालायला शिकलो, तेच खांदे आज थकले होते.
शेतात पोहोचल्यावर वास्तव अजून स्पष्ट दिसलं. माती कोरडी होती. विहिरीचं पाणी खालावलेलं. पिकांची वाढ नीट झालेली नव्हती. बाबा शेताकडे पाहत म्हणाले, “पूर्वी पाऊस वेळेवर यायचा. आता सगळंच बदललंय.”
त्या दिवशी अनिकेत गावात फिरून अनेक शेतकऱ्यांशी बोलला. सगळ्यांच्या तक्रारी सारख्याच होत्या, पाणी नाही, खर्च जास्त, उत्पन्न कमी. संध्याकाळी घरी परतल्यावर त्याच्या मनात विचारांची गर्दी झाली.
आपण शिकलेलं ज्ञान इथे वापरता येणार नाही का?
त्या रात्री तो उशिरापर्यंत मोबाईलवर अभ्यास करत बसला. ठिबक सिंचन, पिकांची फेरपालट, सेंद्रिय खत, बाजारपेठेशी थेट संपर्क, एकेक कल्पना मनात आकार घेऊ लागली. पण त्याला माहीत होतं, कल्पना आणि प्रत्यक्षातलं अंतर खूप मोठं असतं.
दुसऱ्या दिवशी त्याने बाबांशी बोलायला सुरुवात केली. “बाबा, आपण थोडी वेगळी शेती करून पाहूया का?”
बाबा क्षणभर गप्प राहिले. “वेगळी म्हणजे काय? हे सगळं करायला पैसा लागतो रे. आणि अपयश आलं तर?”
“अपयश आलंच तर शिकायला मिळेल,” अनिकेत शांतपणे म्हणाला.
सुरुवातीला बाबा साशंक होते. गावकऱ्यांनीही टोमणे मारले. “शहरात राहून आलेला आता शेती शिकवणार!”
“नोकरी सोडून गावात राहणं म्हणजे मूर्खपणा आहे.”
“नोकरी सोडून गावात राहणं म्हणजे मूर्खपणा आहे.”
हे सगळं ऐकूनही अनिकेत डगमगला नाही. त्याने स्वतःच्या शेतात छोट्या प्रमाणात प्रयोग सुरू केला. ठिबक सिंचन बसवलं. रासायनिक खतांऐवजी सेंद्रिय खत वापरलं. खर्च वाढला, पण त्याला माहीत होतं, हा दीर्घकालीन प्रवास आहे.
पहिलं वर्ष खूप कठीण गेलं. पावसाने दगा दिला. काही पीक वाया गेलं. कर्जाचं ओझं वाढलं. एक दिवस तर अनिकेत पूर्णपणे खचून शेतातच बसून राहिला.
त्या संध्याकाळी बाबा त्याच्याजवळ आले. “आज तुला काहीतरी सांगतो,” बाबा म्हणाले. “शेतकरी पिकावर नाही, तर आशेवर जगतो. आज नाही जमलं, तर उद्या पुन्हा बी टाकतो.”
ती वाक्ये अनिकेतच्या मनात खोलवर बसली.
दुसऱ्या वर्षी परिस्थिती हळूहळू बदलू लागली. पाण्याचा वापर कमी झाला. पीक चांगलं आलं. खर्चाच्या मानाने उत्पन्न वाढलं. गावकऱ्यांनी बदल पाहायला सुरुवात केली.
“हे कसं केलंस?” “आम्हालाही शिकव ना,” असे प्रश्न विचारले जाऊ लागले.
अनिकेतने मग गावात एक छोटंसं शेती मार्गदर्शन केंद्र सुरू केलं. आठवड्यातून एक दिवस तो शेतकऱ्यांसाठी चर्चा ठेवायचा. महिलांसाठी बचत गट तयार झाले. तरुणांना गावातच काम मिळू लागलं.
हळूहळू सोनखेड गाव बदलू लागलं. काही वर्षांनी जिल्हा पातळीवर गावाचं नाव घेतलं जाऊ लागलं. अधिकारी पाहणीस आले. वृत्तपत्रात बातम्या छापून आल्या. पण अनिकेतसाठी खरी कमाई वेगळीच होती, बाबांच्या डोळ्यांतला अभिमान आणि आईच्या चेहऱ्यावरचं समाधान.
एक दिवस गावच्या शाळेत कार्यक्रम होता. अनिकेतला बोलायला बोलावलं होतं. मुलांसमोर उभा राहून तो म्हणाला, “शिक्षण म्हणजे गाव सोडणं नव्हे. शिक्षण म्हणजे गाव बदलण्याची ताकद.”
कार्यक्रमानंतर बाबांनी त्याचा हात धरला. “आज मला खात्री झाली, तू योग्य निर्णय घेतलास.”
संध्याकाळी अनिकेत शेताच्या बांधावर उभा होता. सूर्य मावळत होता. मातीचा रंग लालसर झाला होता. त्याने मुठीत थोडी माती घेतली.
हीच माती कधी त्याला लहानपणी खेळवायची आणि आज त्याच मातीने त्याला आयुष्याचा अर्थ शिकवला होता.
शहरात त्याला यश मिळालं होतं, पण गावात त्याला स्वतःची ओळख मिळाली होती.
समाप्त
Download the app
आता वाचा ईराच्या कथा सोप्या पद्धतीने, आजच ईरा app इंस्टॉल करा