प्रिया सकाळी उठली तेव्हा खिडकीतून पडणारा सूर्यप्रकाश तिच्या चेहऱ्यावर पसरला होता, पण मन मात्र काळोखात होतं. आठ वर्षं झाली होती लग्नाला. प्रत्येक वर्षी नवं स्वप्न बाळगायचं आणि ते मोडताना डोळ्यांत अश्रू साठवायचे — हा चक्रव्यूह तिच्या आयुष्याचा भाग झाला होता.
समीर कामावर जाताना म्हणायचा,
“प्रिया,सगळं ठीक होईल ग, वेळ लागतोय एवढंच.”
पण तिचं मन प्रत्येक वेळेला हेच उत्तर ऐकून थकून गेलं होतं.
“प्रिया,सगळं ठीक होईल ग, वेळ लागतोय एवढंच.”
पण तिचं मन प्रत्येक वेळेला हेच उत्तर ऐकून थकून गेलं होतं.
तिच्या सासूच्या चेहऱ्यावर दरवेळी दिसणारा “अजूनही नाही का काही गडबड?” हा भाव तिला आतून पोखरत होता. डॉक्टरांच्या दवाखान्याचे अंतहीन रांगेचे दिवस, तपासण्या, औषधं, निराशा... आणि शेवटी “नैसर्गिकरित्या गर्भधारणा अशक्य आहे” हा निकाल. त्या शब्दांनी तिचं आयुष्य थबकलं.
त्या रात्री ती आणि समीर बराच वेळ शांत बसले होते.
“आपण दुसरा पर्याय विचारात घेऊ शकतो,” समीरने अलगद म्हणाले.
“दुसरा पर्याय म्हणजे?”
“सरोगसी...”
“आपण दुसरा पर्याय विचारात घेऊ शकतो,” समीरने अलगद म्हणाले.
“दुसरा पर्याय म्हणजे?”
“सरोगसी...”
तो शब्द ऐकताना प्रियाला असं वाटलं की कुणीतरी तिच्या मनात दगड फेकला. सरोगसी? कोणीतरी दुसरी स्त्री माझं मूल वाढवेल? तिच्या डोळ्यांत पाणी आलं. पण आत कुठेतरी आशेचा लुकलुकता किरणही पेटला होता.
डॉ. रेखा देशमुख, पुण्यातील प्रख्यात वंध्यत्वतज्ज्ञ, त्यांनी त्यांना सगळं शांतपणे समजावलं.
“सरोगसी म्हणजे दान नाही, तो एक सन्मान आहे. तुम्ही आई व्हाल, फक्त तुमच्या गर्भाशयाऐवजी दुसऱ्या स्त्रीचा उदर उपयोगात येईल. बाळाचं जनुक मात्र तुमचं आणि समीरचंच असेल.”
“सरोगसी म्हणजे दान नाही, तो एक सन्मान आहे. तुम्ही आई व्हाल, फक्त तुमच्या गर्भाशयाऐवजी दुसऱ्या स्त्रीचा उदर उपयोगात येईल. बाळाचं जनुक मात्र तुमचं आणि समीरचंच असेल.”
प्रियाला प्रश्नांचा पाऊस पडला —
“समाज काय म्हणेल?”
“माझ्या आई-वडिलांना सांगितलं तर ते स्वीकारतील का?”
“समाज काय म्हणेल?”
“माझ्या आई-वडिलांना सांगितलं तर ते स्वीकारतील का?”
डॉक्टर म्हणाल्या, “लोक काय म्हणतात ते नेहमी बदलत असतं. पण बाळाचं रडणं ऐकताना तुम्हाला जग काय म्हणेल हे आठवेल का?”
त्या वाक्याने प्रियाच्या मनातील गोंधळ निवळू लागला.
सोलापूरच्या छोट्याशा गावात शीतल कदम नावाची स्त्री राहायची. पतीचा दोन वर्षांपूर्वी अपघातात मृत्यू झाला होता. दोन मुलं – संजू आणि कृतिका – यांच्या शिक्षणासाठी ती लोकांच्या घरात धुणीभांडी करायची. थकलेले हात, पण जगण्याची जिद्द अजून संपली नव्हती.
एका दिवशी रुग्णालयातील ओळखीच्या नर्सने सांगितलं— “शीतल, तुला हवं असल्यास तू सरोगसी करू शकतेस. पैसे चांगले मिळतील.”
शीतलचा पहिला प्रतिसाद होता –
“मी माझं शरीर विकू शकत नाही.”
शीतलचा पहिला प्रतिसाद होता –
“मी माझं शरीर विकू शकत नाही.”
नर्स म्हणाली—“हे विकणं नाही ग, कोणाचं आयुष्य देणं आहे.”
त्या रात्री शीतल झोपली नाही. आपल्या मुलांकडे पाहत राहिली.
“जर माझ्या उदरातून एखाद्या बाईच्या कुशीत सुख जन्माला येणार असेल, तर कदाचित हाच देवाचा आदेश असेल,” ती पुटपुटली.
“जर माझ्या उदरातून एखाद्या बाईच्या कुशीत सुख जन्माला येणार असेल, तर कदाचित हाच देवाचा आदेश असेल,” ती पुटपुटली.
प्रिया आणि समीर जेव्हा शीतलला भेटायला आले, तेव्हा ती ओशाळली. तिच्या अंगावर साडी होती, हातावर जुने गोंदलेले डाग, चेहऱ्यावर नम्रता आणि डोळ्यांत धैर्य.
डॉक्टरांनी ओळख करून दिली, “ही शीतल कदम, तुमची सरोगेट आई.”
प्रियाने पुढे होऊन हात धरला.
“शीतलताई, तुम्ही आमचं जीवन बदलणार आहात.”
शीतल हलकं हसली.
“मी काही मोठं करत नाही ताई, देवाने दिलेलं शरीर आहे, ते दुसऱ्याचं सुख घडवायला वापरलं तर त्यात काय वाईट?”
“शीतलताई, तुम्ही आमचं जीवन बदलणार आहात.”
शीतल हलकं हसली.
“मी काही मोठं करत नाही ताई, देवाने दिलेलं शरीर आहे, ते दुसऱ्याचं सुख घडवायला वापरलं तर त्यात काय वाईट?”
त्या क्षणी प्रियाच्या डोळ्यांतला आदर शब्दांच्या पलीकडे गेला.
शीतलच्या गर्भात प्रियाचं बाळ आलं त्या दिवशी प्रियाने नमस्कार केला — जणू एखाद्या देवतेला करत असतो तसा.
पहिल्या तीन महिन्यांत शीतल पुण्यातच रुग्णालयाजवळ राहू लागली. सयली दररोज जेवण पोचवायची, पुस्तके, कपडे, छोटी छोटी भेटवस्तू.
त्यांच्या नात्याचं रूप वेगळं होतं – एकीच्या गर्भात बाळ, दुसरीच्या डोळ्यांत त्या बाळाचं स्वप्न.
एका दिवशी प्रियाने विचारलं,
“तुम्हाला भीती वाटत नाही का, लोक काय बोलतील म्हणून?”
शीतल म्हणाली,
“लोक तर काहीही बोलतात ताई. पण मी माझ्या मुलांना सांगणार की त्यांची आई कोणाचं सुख घडवण्यासाठी आई झाली होती. मला त्याचा अभिमान वाटेल.”
“तुम्हाला भीती वाटत नाही का, लोक काय बोलतील म्हणून?”
शीतल म्हणाली,
“लोक तर काहीही बोलतात ताई. पण मी माझ्या मुलांना सांगणार की त्यांची आई कोणाचं सुख घडवण्यासाठी आई झाली होती. मला त्याचा अभिमान वाटेल.”
त्या दिवशी प्रियाला वाटलं, आईपण रक्ताने नाही, तर भावना देऊन निर्माण होतं.
प्रियाच्या सासूबाईंना कळलं. त्या चिडल्या.
“आमच्या घरात दुसऱ्या बाईच्या पोटातलं मूल? लोक काय म्हणतील?”
“आमच्या घरात दुसऱ्या बाईच्या पोटातलं मूल? लोक काय म्हणतील?”
प्रियाने धैर्याने उत्तर दिलं,
“आई, लोक म्हणतील की तुमची सून आई झाली. एवढंच.”
“आई, लोक म्हणतील की तुमची सून आई झाली. एवढंच.”
समीरही खंबीर उभा राहिला. “आपण सगळं कायदेशीर आणि सन्मानाने करतोय. बाळाचं रक्त आपलं आहे, आणि भावना दोघींच्या.”
काही दिवस घरात तणाव राहिला, पण प्रियाचा धीर आणि शीतलची प्रामाणिकता हळूहळू सर्वांना जिंकत गेली.
पण आजूबाजूला लोकं बोलायचे —"आई तेव्हाच होती जेव्हा बाळ तिच्या गर्भात वाढतं."
पण आजूबाजूला लोकं बोलायचे —"आई तेव्हाच होती जेव्हा बाळ तिच्या गर्भात वाढतं."
समीर नेहमी प्रियाला म्हणायचा—" तू आपल्याला बाळाकडे लक्ष दे. लोकांना बोलू दे. "
महिने सरकत गेले. शीतलचा पोट वाढत गेलं तसंच प्रियाचं मनही मातृत्वाच्या आनंदाने भरत गेलं.
ती रोज डायरी लिहायची –
“आज शीतलताईला माझ्या बाळाने पहिल्यांदा लाथ मारली...”
“आज तिच्या चेहऱ्यावर थकवा दिसला, मी तिचं डोकं कुरवलं...”
या डायरीच्या पानांत दोन स्त्रियांच्या आयुष्याचा सर्वात सुंदर अध्याय लिहिला जात होता.
नऊव्या महिन्यात शीतलला प्रसववेदना सुरू झाल्या. प्रिया आणि समीर रुग्णालयात धावत आले. रात्रभर तीव्र ताण. आणि सकाळी पहाटे डॉक्टर बाहेर आले –
“अभिनंदन, मुलगी झाली!”
“अभिनंदन, मुलगी झाली!”
प्रियाच्या डोळ्यांतून अश्रूंचा वर्षाव झाला. समीरने हात धरला. शीतलच्या पलंगाजवळ जाऊन प्रियाने बाळ उचललं आणि तिच्या मांडीवर ठेवलं.
“पहा ताई, आपलं बाळ!”
“पहा ताई, आपलं बाळ!”
शीतल हलकं हसली.
“आता ती तुमचं बाळ आहे प्रिया ताई. माझ्या अंगातून गेली, पण ती तुमच्या कुशीत जन्मली.”
“आता ती तुमचं बाळ आहे प्रिया ताई. माझ्या अंगातून गेली, पण ती तुमच्या कुशीत जन्मली.”
बाळाचं नाव ठेवलं — “स्नेहा”.
पहिल्या वाढदिवसाला प्रियाने शीतल आणि तिच्या मुलांना खास निमंत्रण दिलं. समोर टेबलावर केक होता, आणि मागे फुगे. पण त्या दिवशीचा खरा गिफ्ट म्हणजे प्रियाचं उद्गार.
ती सर्वांसमोर म्हणाली,
“ही शीतल माझ्यासाठी सरोगेट नाही, ही माझ्या मुलीची पहिली आई आहे. आईपण देणारी, नाती बांधणारी आई. मला तिचा अभिमान आहे.”
“ही शीतल माझ्यासाठी सरोगेट नाही, ही माझ्या मुलीची पहिली आई आहे. आईपण देणारी, नाती बांधणारी आई. मला तिचा अभिमान आहे.”
रुग्णालयात उभं राहून कधीकाळी जे लोक टोमणे मारायचे, ते आता शीतलकडे पाहून टाळ्या वाजवत होते.
प्रिया आणि समीरने शीतलच्या मुलांच्या शिक्षणाची जबाबदारी घेतली. आणि शीतलच्या घरात पहिल्यांदा फ्रीज आणि अभ्यासाचे टेबल आले.
एका कार्यक्रमात प्रियाला विचारलं गेलं —
“सरोगसी म्हणजे शरीराचा व्यापार नाही का?”
ती शांतपणे म्हणाली—
“नाही. सरोगसी म्हणजे आत्म्याचा सेतू आहे. ज्यांच्याकडे प्रेम आहे पण नशीब नाही, आणि ज्यांच्याकडे शरीर आहे पण सुख नाही – त्यांच्यामध्ये तयार होणारा पवित्र पूल म्हणजे सरोगसी.”
संपूर्ण हॉल टाळ्यांनी दणाणून गेला.
स्नेहा पाच वर्षांची झाली तेव्हा प्रियाने तिच्या हातात फोटो दिला.
“ही कोण आहे माहितीये तुला?”
“ही शीतलआई!” स्नेहा आनंदाने म्हणाली.
“हो ग, हिच्या पोटात तू वाढलीस. तिने तुला जगात आणलं, आणि आई-बाबांना दिलंस. म्हणून आपण तिला दरवर्षी भेटायला जातो.”
बाळाच्या निरागस चेहऱ्यावर हसू उमटलं. प्रियाच्या डोळ्यांत समाधानाचे अश्रू.
सरोगसी हा केवळ वैद्यकीय शब्द नाही — तो दोन स्त्रियांच्या आत्म्यांना जोडणारा अनुभव आहे.
एकीच्या उदरातून जीवन निर्माण होतं, तर दुसरीच्या मनातून मातृत्व फुलतं.
एकीच्या उदरातून जीवन निर्माण होतं, तर दुसरीच्या मनातून मातृत्व फुलतं.
आई होणं म्हणजे केवळ जन्म देणं नाही —
कोणाचं जीवन उजळवणं हेही मातृत्वाचं सर्वात सुंदर रूप आहे.
कोणाचं जीवन उजळवणं हेही मातृत्वाचं सर्वात सुंदर रूप आहे.
Download the app
आता वाचा ईराच्या कथा सोप्या पद्धतीने, आजच ईरा app इंस्टॉल करा