शेतातील राणी भाग - 2
रानबा बाजारात व्यापाऱ्याला बरच डोक लावतो परंतु व्यापारी काही ऐकत नाही. आहे त्या भावाला रानबा कांदे विकतो. कारण त्याच्या समोर त्याला दिसतोय स्वतःच्या थोरल्या मुलीचं मोडू घातलेला संसार, धाकट्या मुलीची शाळा, पाटलाच कर्ज आणि व्याज. अशा परिस्थितीत रानबा कांदे विकून घरी जायला निघतो. वाटेत त्याला भेळीचे दुकान दिसते; चिमुकल्या अनितासाठी त्याला घेऊसी वाटते. तो दहा रुपयाची भेळ घेतो आणि घरी जातो.
पार्वतीबाई रानबाला हातपाय धुण्यासाठी देते.
पार्वतीबाई - कशे ईकले ओ धनी कांदे.
रानबा - काय सांगू तुला आता? नेहमी परमाण शेतकऱ्याच्याच मानगुटीवर पाय दिला.
पार्वतीबाई - म्हणजे भाव नाही मिळाला व्हय?
रानबा - नाय मिळाला; फक्त ६०० रुपये विकले.
पार्वतीबाई - ई बया!.... फक्त ६०० रुपये. एवढा कमी भाव व्हय. ते बी एवढा भारी कांदा असताना. शेतकऱ्याला जगुन द्यायचं की नाय यांना. धनी तुम्ही त्यांना म्हणायचं शेतकरी हाय म्हणून समद जग हाय. शेतकऱ्यानं पिकवलच नाय तर तुम्ही काय खाशाल.
रानबा - समद बोलून झालं माझं. पण शेतकऱ्याच कोण ऐकत या जगात मग ते व्यापारी लोक ऐकतील.
"जो शेतकरी समद्या जगाचा पोशिंदा त्याला कोणच वाली नाय".
थोड्या वेळाने सगळे जेवायला बसतात. रानबा बरोबर आणलेली भेळ काढून अनिताच्या हातात देतो.
अनिता - बाबा कशाला आणली भेळ?
रानबा - का? तुला आवडत नाही का?
अनिता - नाही बाबा, तस नाही पण....
रानबा - पण... पण काय पोरी?
अनिता - बाबा आधीच आपल्याला पैसे कमी आहे. घरात आईने जेवण बनविले आहे ना!
रानबा ( स्मितहास्य करून ) - पोरी तू नको पैशाचा ईचार करू; तुझा बाप जिता हाय अजून.
असे बोलून रानबा अनिता जवळ घेतो आणि त्याच्या हाताने तिला भेळ भरवतो.
पार्वतीबाई - कशे ईकले ओ धनी कांदे.
रानबा - काय सांगू तुला आता? नेहमी परमाण शेतकऱ्याच्याच मानगुटीवर पाय दिला.
पार्वतीबाई - म्हणजे भाव नाही मिळाला व्हय?
रानबा - नाय मिळाला; फक्त ६०० रुपये विकले.
पार्वतीबाई - ई बया!.... फक्त ६०० रुपये. एवढा कमी भाव व्हय. ते बी एवढा भारी कांदा असताना. शेतकऱ्याला जगुन द्यायचं की नाय यांना. धनी तुम्ही त्यांना म्हणायचं शेतकरी हाय म्हणून समद जग हाय. शेतकऱ्यानं पिकवलच नाय तर तुम्ही काय खाशाल.
रानबा - समद बोलून झालं माझं. पण शेतकऱ्याच कोण ऐकत या जगात मग ते व्यापारी लोक ऐकतील.
"जो शेतकरी समद्या जगाचा पोशिंदा त्याला कोणच वाली नाय".
थोड्या वेळाने सगळे जेवायला बसतात. रानबा बरोबर आणलेली भेळ काढून अनिताच्या हातात देतो.
अनिता - बाबा कशाला आणली भेळ?
रानबा - का? तुला आवडत नाही का?
अनिता - नाही बाबा, तस नाही पण....
रानबा - पण... पण काय पोरी?
अनिता - बाबा आधीच आपल्याला पैसे कमी आहे. घरात आईने जेवण बनविले आहे ना!
रानबा ( स्मितहास्य करून ) - पोरी तू नको पैशाचा ईचार करू; तुझा बाप जिता हाय अजून.
असे बोलून रानबा अनिता जवळ घेतो आणि त्याच्या हाताने तिला भेळ भरवतो.
रात्री झोपण्याची वेळ होते. अनिता आणि कावेरी झोपलेल्या असतात.
पार्वतीबाई - धनी, अनिता बोलता बोलता लय काय बोलून गेली.
रानबा - व्हय! पोरगी समजदार झाली आता. पण आपल्या दोन्ही पोरी कमनशीबी हाय.
पार्वतीबाई - असं का म्हणून बोलू राहिले? काय केलंय आपल्या पोरींनी.
रानबा - नाय! पोरींनी नाय केलं काय; नशिबानं केलं.
कावेरी एवढी हुशार पण आपल्या गरीबीमुळ तिला शिकता नाही आलं. आण आता अनिताचबी तेच हाय. देवाला एकच मागणं हाय मावाल : पुढच्या जन्मात माया पोरींना शेतकऱ्याच्या घरात जन्माला घालू नको.
पार्वतीबाई - धनी, अनिता बोलता बोलता लय काय बोलून गेली.
रानबा - व्हय! पोरगी समजदार झाली आता. पण आपल्या दोन्ही पोरी कमनशीबी हाय.
पार्वतीबाई - असं का म्हणून बोलू राहिले? काय केलंय आपल्या पोरींनी.
रानबा - नाय! पोरींनी नाय केलं काय; नशिबानं केलं.
कावेरी एवढी हुशार पण आपल्या गरीबीमुळ तिला शिकता नाही आलं. आण आता अनिताचबी तेच हाय. देवाला एकच मागणं हाय मावाल : पुढच्या जन्मात माया पोरींना शेतकऱ्याच्या घरात जन्माला घालू नको.
दुसऱ्या दिवस उगवतो. परंतु रानबा आणि पार्वतीबाई यांच्यासाठी प्रश्न जुनेच असतात. पाटलाचं कर्ज, जावयाची पैशाची मागणी, अनिताचे शाळेची फी असे कितीतरी प्रश्न समोर आ वासून उभे असतात.
दिवस वर गेलेला असतो तेच पाटील आणि पाटलाची माणसं वसुली साठी येतात.
पाटील - काय रानबा ईकली का कांदे?
रानबा - व्हय... पाटील ईकली.
पाटील - कशी गेली?
रानबा - सहाशे रुपये ईकली.
पाटील - तरी बी मी म्हणलो होतो; भाव नये म्हणून तू ऐकल नाही.
रानबा - ऐकून बी काय करणार होतो; पाटील माझ्याकडे कांदे साठवला न जागा, ना सोय.
पाटील - मग माझे पैसे देतोना?
रामबा - पाटील ते.... हं...जराशी मुदत वाढवून द्याना; ते थोरल्या पोरीची घरी अडचण हाय. जावईबापूना थोडीशी नड हाय.
पाटील - आरे, तुज्या जावयाला नड आहे मग मी काय करू?
मी तुला पैसे देऊन चूक केली का?
रानबा - पाटील तस नाय तुमचं लय उपकार हाय माझ्यावर,
फक्त एका महिन्याची मुदत वाढवून द्या.
पाटील - एक महिन्याने कुटून आणणार आहे? मागच्या महिन्यात म्हणाला पुढच्या महिन्यात कांदे हाय. मग आता काय?
रानबा - मी करील कायतरी पाटील?
पाटील - दिली तुला, एका महिन्याची काय एका वर्षाची मुदत वाढवून दिली पण माझी एक अट हाय.
रामबा - कोणती अट
पाटील - तुज्या जमिनीचे कागद माझ्या नावावर करावं लागतील. तू जोवर व्याजाबरोबर मुद्दल फेडत नाही तोवर जमीन माझी. तू समद कर्ज फेडल का तुझी जमीन परत तुला. बघ पटतय का?
रामबा - पाटील....
पाटील - आरे ईचार काय करतो? तुला पटतं नसलं तर माझी माणसं आलीये वसुली साठी. तुझी जनावर घेऊन जातो.माझे पैसे दे आन तुझी जनावर परत घेऊन ये.
रानबा - थोडा वेळ द्याना पाटील.
पाटील - ठिक आहे. एक दिवसाचा वेळ देतो तुला. अन काय ते ईचार करून सांग.
पाटील - काय रानबा ईकली का कांदे?
रानबा - व्हय... पाटील ईकली.
पाटील - कशी गेली?
रानबा - सहाशे रुपये ईकली.
पाटील - तरी बी मी म्हणलो होतो; भाव नये म्हणून तू ऐकल नाही.
रानबा - ऐकून बी काय करणार होतो; पाटील माझ्याकडे कांदे साठवला न जागा, ना सोय.
पाटील - मग माझे पैसे देतोना?
रामबा - पाटील ते.... हं...जराशी मुदत वाढवून द्याना; ते थोरल्या पोरीची घरी अडचण हाय. जावईबापूना थोडीशी नड हाय.
पाटील - आरे, तुज्या जावयाला नड आहे मग मी काय करू?
मी तुला पैसे देऊन चूक केली का?
रानबा - पाटील तस नाय तुमचं लय उपकार हाय माझ्यावर,
फक्त एका महिन्याची मुदत वाढवून द्या.
पाटील - एक महिन्याने कुटून आणणार आहे? मागच्या महिन्यात म्हणाला पुढच्या महिन्यात कांदे हाय. मग आता काय?
रानबा - मी करील कायतरी पाटील?
पाटील - दिली तुला, एका महिन्याची काय एका वर्षाची मुदत वाढवून दिली पण माझी एक अट हाय.
रामबा - कोणती अट
पाटील - तुज्या जमिनीचे कागद माझ्या नावावर करावं लागतील. तू जोवर व्याजाबरोबर मुद्दल फेडत नाही तोवर जमीन माझी. तू समद कर्ज फेडल का तुझी जमीन परत तुला. बघ पटतय का?
रामबा - पाटील....
पाटील - आरे ईचार काय करतो? तुला पटतं नसलं तर माझी माणसं आलीये वसुली साठी. तुझी जनावर घेऊन जातो.माझे पैसे दे आन तुझी जनावर परत घेऊन ये.
रानबा - थोडा वेळ द्याना पाटील.
पाटील - ठिक आहे. एक दिवसाचा वेळ देतो तुला. अन काय ते ईचार करून सांग.
पाटील गेल्यावर.
कावेरी - बाबा माझं जे होईल ते होईल तुम्ही त्या पाटलाच्या तोंडावर पैसे मारा.
रामबा - मी पाईन काय करायचं? तू नको यात पडू.
कावेरी - बाबा माझं जे होईल ते होईल तुम्ही त्या पाटलाच्या तोंडावर पैसे मारा.
रामबा - मी पाईन काय करायचं? तू नको यात पडू.
रानबा मंदिरात जातो आणि देवाला जाब विचारू लागतो.
का तू आम्हा शेतकऱ्याच नशीब अस लिवतो? काय घोड मारलंय आम्ही कुणाचं म्हणून आम्हाला अठरा विश्व दारिद्र्य दिलं. समद्या जगाच्या अन्नदात्यालाच दोन वेळाच खायला भेटत नाही. का आम्हालाच नेहमी "तोंड दाबून बुक्यांचा मार"....?
का तू आम्हा शेतकऱ्याच नशीब अस लिवतो? काय घोड मारलंय आम्ही कुणाचं म्हणून आम्हाला अठरा विश्व दारिद्र्य दिलं. समद्या जगाच्या अन्नदात्यालाच दोन वेळाच खायला भेटत नाही. का आम्हालाच नेहमी "तोंड दाबून बुक्यांचा मार"....?
क्रमशः
Download the app
आता वाचा ईराच्या कथा सोप्या पद्धतीने, आजच ईरा app इंस्टॉल करा