दीर्घ कथा
‘ती’चा लढा
अंतिम भाग
धनश्री भावसार बगाडे
‘ती’चा लढा
अंतिम भाग
धनश्री भावसार बगाडे
“नमस्कार”
ताई म्हणाल्या.
“नमस्कार मी समाजसेविका आहे. तुम्हाला हे असं देवाशी लग्न लावून देता येणार नाही. या चुकीच्या प्रथा आहेत. अंधश्रद्धा आहे.”
“व्हय ताई, तुमी म्हंतात त्ये बराबर हाये. पर ह्ये आमी न्हाई तिच्या खानदानातले लोक करत्यात. त्यांच्या रीतीरिवाजात आता आमी कसे मदी पडनार?”
ताई सांगत होत्या.
“पण हे सगळं तुमच्या फडात होत आहे. हे चुकीचं आहे. तुम्ही त्याला परवानगी द्यायला नको होती.”
त्या बाई म्हणाल्या त्यावर ताई एकदम हसत म्हणाल्या,
“आमी न्हाई म्हाननारे कोन? आन आमच्या न्हाई म्हनन्याने थांबनार व्हतं व्हय ह्ये?”
ताईंच्या या बोलण्याने त्या बाई जरा चिडल्या.
“हे बघा ताई तुम्ही जर हे लग्न थांबवलं नाही तर आम्हाला नाईलाजने पोलिसांना बोलवावं लागेल. मग पोलिस तुम्हालाही जबाबदार ठरवून अटक करू शकतात.”
हे ऐकून ताई घाबरल्या. त्यांना घाम फुटला. तशी रेवालाही जरा भीती वाटली. आता काय होणार? या विचाराने तिने निखिलकडे बघितलं. तो तिच्या शेजारीच उभा होता. त्याने तिच्या खांद्यावर हात ठेवत तिला आधार दिला.
“मी प्रयत्न करते” म्हणत ताई आत गेल्या.
तसा थोड्याचवेळात तिकडून एकच गोंधळ ऐकू येऊ लागला.
“आमच्या प्रथेला ह्ये कोन इरोध करनारे? देवाच्या कार्यात इघ्नं आनलं तर देवाचा कोप हुईल.”
अशी तिथे आलेल्यापैकी एक बाई जोरजोरात ओरडू लागली. ते ऐकून रेवा, निखिल, सर्व समाजसेवक सगळेच तिकडे पळाले. मुख्य ताईंनी या समाजसेवकांचा निरोप आत देताच हे लग्न लावून देण्यासाठी आलेल्या बायका आणि त्यांच्या सोबत बॉडीगार्ड म्हणून आलेले धटिंगण पुरुष सगळेच गोंधळ घालू लागले. आरेरावी करत होते.
समाजसेविका बाई पुढे झाल्या. त्यांनी समजावण्याचा प्रयत्न केला. पण ते कोणी ऐकून घ्यायला तयार नव्हते. परिस्थिती हाताबाहेर जाते की काय म्हणून रेवा घाबरली.
समाजसेवक, ऑफिसमधून आलेली पत्रकारांची टिम, रेवा सगळेच हे करणं कसं चुकीचं आहे हे समजावून सांगत होते. पण आमच्यातला एक माणूस तुम्ही कसा हिरावून घेत आहात, अशा आविर्भावात ते लोक यांच्याशी भांडत होते. एकीने तर चक्क सोनाचा हात जोरात खेचत तिला आपल्या भागात ओढून घेतलं.
सोना या सगळ्याच प्रकारात जणू सुन्न, बधीर झाली होती. जणू ती या कशातच नव्हती. तिची ही अवस्था रेवाला बघवली नाही. ती जोरात ओरडली,
“ये, सोनाला हात लावायचा नाही.”
तिचा हा अवतार सगळ्यांनाच घाबरवणारा होता. तिने सोनाला बाजूला घेतलं. तसे ते धटिंगण अंगावर धावून आले. त्यातून सगळ्यांनी सोनाला आणि रेवाला बाजूला केलं. या सगळ्या अनपेक्षित गोष्टींनी तिला काही सुचेना तेवढ्यात तिथे पोलीसही पोहोचले.
पोलिसांना बघून सगळेच घाबरले होते. पण लग्नाला विरोध करणार्‍यांच्या जरा जीवात जीव आला.
‘पण पोलिस इथे कसे?’ असा प्रश्न सगळ्यांनाच होता.
तेवढ्यात निखिल तिला म्हणाला,
“घाबरू नको. मी आधीच पोलिसांना बोलावलं होतं. अशी वेळ येऊ शकेल याचा अंदाज होता मला.”
त्याच्या या बोलण्याने रेवाला त्याला कुठे ठेवू आणि कुठे नाही असं झालं होतं, पण ही वेळ वेगळी होती.
पोलिस आल्यावर मात्र त्यांची आरेरावी थांबली. पोलिसांनी सगळी परिस्थिती सावरत त्याचा ताबा घेतला.
समाजसेविकेने त्यांना सगळी हकीकत सांगितली. अंधश्रध्दा पसरवणं कायद्याने गुन्हा आहे. म्हणत त्यांनी आत्या आणि मुख्य ताईंना ताब्यात घेतलं. तसे बाकीचे अजूनच वरमले. पण एक बाई पुढे आली.
“साहेब ही रीत हाये आमची. आन आमी काय कोनाला जबरदस्ती न्हाई करत. तिच्या खानदनाची रीत हाय म्हनून तर ती तयार हाय नव्हं. तिच्या मर्जीनं व्हातय समदं.”
असं म्हटल्यावर पोलिसांचा मोर्चा सोनाकडे वळला. सोना आधीच शून्यात हरवलेली होती. ती काय उत्तर देणार या विचाराने रेवा चिंतेत पडली.
‘ही हो म्हणाली तर मग सगळंच मुसळ केरात जाणार.’
या विचाराने रेवा अस्वस्थ झाली. ती सोनाला हलवून म्हणत होती,
“सोना, तुलाही हे सगळं मान्य नाही ना? सांग पोलिसांना”
रेवाच्या तिला जोरात हलवल्याने ती जरा भानावर आली.
“अं, काय झालं?”
ती तंद्रीतच विचारत होती. मग रेवानेच पोलिसांना सगळी हकीकत सांगितली. तिला पूर्ण माहिती न देता कसं लग्नाला तयार केलं आणि जेंव्हा तिला वास्तव समजलं तेंव्हा तिला ते मान्य नसतानाही कोणी ऐकणार नाही म्हणून ती हे करत आहे.
हे सगळं ऐकून पोलिसांना हकीकत समजली असली तरी हे सोनाच्या तोंडून येणं गरजेचं असल्याचं ते म्हणाले.
तेवढ्यात सोनाला चक्कर आली आणि ती खाली पडणार तोवर रेवाने तिला पकडलं.
जयाने धावत जाऊन तिच्यासाठी साखर पाणी आणलं त्यामुळे तिला थोडं बरं वाटलं.
“सर, सोना अजून अल्पवयीन आहे. त्यामुळे तिच्यावर दबाव आणून हे लग्न होऊच शकतं ना?”
रेवाचं हे म्हणणं पोलिसांना पटलं. सोनालाही थोडं बरं वाटू लागलं होतं. तशी तीच म्हणाली,
“न्हाई मले देवदाशी न्हाई व्हायचं.”
तिचं एवढच म्हणणं पुरेसं होतं. पोलिसांनी आधीच ताई आणि आत्याला ताब्यात घेतलं होतं.
“पर साएब तुमी कोनाला पकडू नगा. ताई आन आत्यासीवाय कोनी न्हाई मले.”
सोना विनंती करत होती. तशा समाजसेविका बाई पुढे आल्या,
“तू आमच्यासोबत चल.”
त्यावर ती एकदम घाबरून म्हणाली
“न्हाई. म्या हितच र्‍हानार. ह्यो फडच म्हायं जग हाय.”
“अगं तू इथे राहिलीस तर हे लोक परत तुझं देवाशी लग्न लावायचा प्रयत्न करू शकतील. आमच्या सोबत आलीस तर आम्ही तुला स्वतःच्या पायावर उभं रहायला मदत करू.”
त्या समाजसेविका तिला समजावत होत्या. पण ती काही तयार होत नाही म्हटल्यावर जया तिच्या जवळ आली,
“लई भाग्यवान हाईस तू बग, तुला संदी मिळतीया. असं समद्यास्नी न्हाई मिळत. देवदासी होऊन जिणं आन फडात नाचणारीन र्‍हानं यात लोक लई फरक करत न्हाई ह्ये तुले बी म्हाईत हाय. ऐक आमचं जा तू त्या बाईंसंग. तूह्या आविष्याच भलं हुईल बघ.”
रेवाला बघून सोना पुन्हा भावूक झाली.
“ताई, यास्नी सांगा ना ताई आन आत्याला सोडाया.”
“हो, तू म्हणतेस तर पोलिस सोडतीलही त्यांना. पण मग परत त्यांनी तुझं लग्न लावायचा प्रयत्न केला तर?”
रेवा तिला समजावत होती.
“त्यापेक्षा तूच इथून बाहेर पड. म्हणजे बघ तुझं आयुष्य नक्कीच सुधारेल.”
सोनाचा रेवावर विश्वास होता हे आतापर्यंत फडातल्या सगळ्यांनीच ओळखलं होतं. तिच्या सांगण्यावरून ही निघून जाऊ नये म्हणून फडाच्या ताई म्हणाल्या,
“न्हाई, हिचं परत देवासंग लगीन न्हाई लावनार कोनी. म्या तसं हुच देनार न्हाई आता.”
तिच्या जवळ जात त्या म्हणल्या,
“तू घाबरू नको पोरी. कूटं बी जायची गरज न्हाय. तू हितंच र्‍हाऊन मोटी कलावंतीन व्हय. म्या शिकवतू तुले.”
तेवढ्यात पाटील पण पुढे झाले,
“म्या सोता हिचं एखाद्या चांगल्या पोराशी लाऊन देतो.”
हे वाक्य ऐकताच एवढ्या वेळ लपून सगळं बघणारा राक्या अचानक समोर आला.
“म्या करीन सोनाशी लगीन.”
असं एकदम ओरडत सोनासमोर येऊन उभा राहिला.
त्याला बघून सोनाच्या डोक्यात तिडीक गेली. तिच्या कपाळावर आठ्या आल्या.
“कोन तू? तुह्या काय संबंध?”
तिने चिडून विचारलं. तसे सगळेच दचकले. कालपर्यंत काहीही बोलू न शकणारी मुलगी आज हे काय बोलतेय म्हणून सगळेच तिच्याकडे आश्चर्याने बघत होते.
“असं काय करती? आपलं पिरेम हाय नव्हं?”
आवाजात आर्जव आणत राक्या म्हणाला. तशी ती अजूनच चिडली.
“व्हयं? तुला आठीवतय? मंग तवा का पळून गेलता?”
तिने संतापत विचारलं. तो जरा एक पाऊल पुढे होत
“म्या घाबीरलो व्हतो”
त्याचं वाक्य पूर्ण व्हायच्या आतच ती चवताळत म्हणाली,
“वा रे वा! म्हंजी तुला पाईजे तवा तू येऊन म्हाया हात धरणार आन न्हाईतर अंगावर पाल पडल्यागत झिडकरून निघून जानार. आन म्या काय हितच तुह्यी वाट बगत बसू व्हय रं?”
“पिरेम हाये म्हने. तू म्हायासंग कसं बी वागनार, कसं बी बोलनार, म्हायावर हात बी उगारनार आन म्हंतू पिरेम हाये. पिरेमाच्या नावावर पाईजे तवा हक जतवनार. म्हाया मनाचा कदी ईचार केला हुता का तवा?”
सोना एवढी फडाफडा बोलू शकते यावर कोणाचाही विश्वास बसत नव्हता. सगळेच तिच्याकडे आवाक होऊन बघत होते.
“तुमा पुरुषांची जातच मेली अशी हाये. तुमास्नी बाई फकस्त वापराया पाईजे. तुमी उठ म्हटलं की उठनारी आन बस म्हटलं की बसनारी. आन तिने जरा तिचा हक मागितला की गांड फाटती तुमची. मंग तिला टाचेखाली कसं दाबून ठिवता यील त्येच बगता.”
“बाई तुमास्नी फकस्त तुमच्या तालावर नाचवाया हवी असतीया. आता बस. मले आता कोनाच्या बी तालावर नाचायचं न्हाय. समद्यांनी ऐकून ठिवा आता म्हाये निर्नय म्या घेनार”
तिच्या बोलण्यातला आवेग, आत्मविश्वासाने बोलणं यामुळे सगळेच आवासून तिच्याकडे बघत होते. ती सरळ रेवाकडे वळली.
“ताई, म्या तुमास्नी म्हंले व्हते नव्हं मले साळा शिकाची लई इच्छा व्हती. पर परिस्थितीनं न्हाई झालं. आता काई होऊ शकेल? म्या शिकू शकेन साळा? माझी म्या चार पैकं कमवून शिकीन. तुमी मदत करान म्हाई?”
तिच्या या बोलण्याने रेवाच्या मनातला आनंद डोळ्यांतून वाहू लागला आणि तिने सोनाला घट्ट मिठी मारली.
समाप्त.
Disclaimer – ही सत्य घटनेवर आधारीत कथा असून यात काही ठिकाणी पात्र आणि घटनांमध्ये थोडासा काल्पनिक बदल केला आहे.