“अति तिथे माती” ही आपल्याला लहानपणापासून ऐकायला मिळालेली एक सोपी पण अत्यंत गहन म्हण आहे. या म्हणीचा सरळसा अर्थ असा की कोणतीही गोष्ट प्रमाणात चांगली असते, पण तिचं अतिरेक झालं की त्याचा परिणाम वाईट होतो. हा नियम जीवनाच्या प्रत्येक क्षेत्रात लागू पडतो – मग ते नातेसंबंध असोत, आरोग्य असो, पैसा असो की तंत्रज्ञानाचा वापर असो. माणसाला जेव्हा संतुलन साधता येतं, तेव्हा जीवन सुखकर होतं. पण जेव्हा तो मर्यादा विसरतो, तेव्हा त्याचं नुकसान त्यालाच सोसावं लागतं.
आपल्या दैनंदिन जीवनातील अनेक उदाहरणं याला पूरक ठरतात. उदाहरणार्थ, जेवण ही माणसाच्या जगण्याची गरज आहे. पण अति खाल्लं तर पोटदुखी, स्थूलपणा, आजारपण येतं. काम केलं तर यश मिळतं, पण अति कामामुळे शरीर थकून जातं, मन त्रस्त होतं आणि नातेसंबंधांवर परिणाम होतो. अगदी खेळ-मनोरंजनही अती झालं, तर त्याचं आकर्षण उरत नाही.
समाजातही ‘अति तिथे माती’ ही म्हण वेळोवेळी खरी ठरते. अति अभिमान बाळगणारा माणूस लवकर खाली खेचला जातो. अति राग ठेवणारा आपलेच जवळचे गमावतो. अति लोभामुळे माणूस गैरमार्गाला जातो. अति धर्मांधता समाजात फूट पाडते. इतिहासातही अशा अनेक घटना घडल्या आहेत जिथे अती महत्त्वाकांक्षेमुळे साम्राज्यं नष्ट झाली.
आजच्या काळात तंत्रज्ञान हे सर्वात मोठं उदाहरण आहे. मोबाईल, इंटरनेट, सोशल मीडिया – ही साधनं योग्य प्रमाणात वापरली तर ज्ञान, करमणूक, संवाद यासाठी उपयुक्त आहेत. पण त्याचं व्यसन लागलं की माणूस आपला वेळ, आरोग्य आणि मनःशांती गमावतो. लहान मुलं अभ्यासाऐवजी गेम्समध्ये रमून जातात, मोठ्यांना सोशल मीडियावर स्क्रोलिंग थांबवता येत नाही. परिणामी, प्रत्यक्ष नात्यांमध्ये अंतर निर्माण होतं. त्यामुळे तंत्रज्ञानाचा योग्य वापर हा आजच्या काळातील मोठा धडा आहे.
नातेसंबंधांमध्येही अती काही झालं तर समस्या उद्भवतात. अती प्रेमाने मुलांना बंधनं तोडून दिली तर ते बेजबाबदार होतात. अती शिस्त लावली तर ते दडपले जातात. त्यामुळे मुलांना वाढवताना पालकांनी योग्य संतुलन साधणं गरजेचं आहे. पती-पत्नीच्या नात्यात अती संशय किंवा अती अपेक्षा या नातं कमकुवत करतात. खरं नातं हे विश्वास आणि परस्पर समजुतीवर टिकतं.
आर्थिक बाबतीत ‘अति तिथे माती’ हा नियम अगदी ठळकपणे दिसतो. पैसा कमावणं महत्त्वाचं आहे, पण अती लालसा ठेवली की माणूस चुकीच्या मार्गावर जातो. अनेक गुन्ह्यांचं मूळ हे पैशाचा अती हव्यासच आहे. दुसरीकडे, अती काटकसर केली तर जीवनातील आनंद निघून जातो. म्हणूनच खर्च आणि बचत यामध्ये संतुलन असणं आवश्यक आहे.
आरोग्याच्या बाबतीतही हे तितकंच खरं आहे. व्यायाम केल्याने शरीर तंदुरुस्त राहतं, पण अति व्यायाम केल्याने स्नायू दुखतात, शरीर जास्त थकून जातं. औषधं योग्य प्रमाणात घेतली तर रोग बरा होतो, पण अति औषधोपचार शरीरासाठी हानिकारक ठरतात. अगदी झोपेसुद्धा – कमी झोप घातक आहेच, पण अति झोपसुद्धा शरीराला जड जाते.
आता आपण बघूया की ही म्हण माणसाच्या विचारविश्वाशीही निगडित आहे. अती चिंता माणसाचं आयुष्य खराब करते. अती स्वप्नं बघणं म्हणजे वास्तव विसरणं. अती नकारात्मक विचार आयुष्यातील संधी हिरावून घेतात. दुसरीकडे, अती आत्मविश्वाससुद्धा घातक आहे. तो माणसाला अहंकारी बनवतो आणि त्यातून चुकीचे निर्णय घेतले जातात.
“अति तिथे माती” ही म्हण फक्त एक वाक्प्रचार नाही, तर जीवनाचा सुवर्णनियम आहे. प्रत्येकाला आपल्या आयुष्यातल्या अती गोष्टी ओळखायला हव्यात. काही वेळा आपण नकळत अतीमध्ये गुंततो – कामात, मोबाईलमध्ये, नात्यात, पैशात – पण जेव्हा थोडं मागे वळून पाहतो, तेव्हा लक्षात येतं की खरी शांती ही संतुलनात आहे.
शेवटी, या म्हणीचा खरा अर्थ असा आहे की “मर्यादा समजून घेणं हाच खरा शहाणपणाचा मार्ग आहे.” संयम, समतोल आणि प्रमाण या तीन गोष्टी जर आपण आयुष्यात पाळल्या, तर सुख, समाधान आणि यश आपोआप मिळतं.
Download the app
आता वाचा ईराच्या कथा सोप्या पद्धतीने, आजच ईरा app इंस्टॉल करा