मानवाधिकार दिन – १० डिसेंबर
नागरिक आणि कचरा व्यवस्थापन : हक्क, कर्तव्य आणि जबाबदारी
नागरिक आणि कचरा व्यवस्थापन : हक्क, कर्तव्य आणि जबाबदारी
दरवर्षी १० डिसेंबर रोजी जगभरात मानवाधिकार दिन साजरा केला जातो. मानवाधिकार म्हणजे व्यक्तीच्या जगण्याचा, सुरक्षिततेचा, शिक्षणाचा व आरोग्याचा मूलभूत हक्क. पण या सर्व अधिकारांना पाया आहे—स्वच्छ आणि आरोग्यपूर्ण पर्यावरण. आज स्वच्छतेचा अधिकार हा केवळ सामाजिक उपक्रम नाही तर मानवाधिकाराचा अविभाज्य घटक झाला आहे.
स्वच्छतेचा अधिकार आणि वास्तव
शहर, गाव, वस्ती—कोठेही पाहिले तर कचऱ्याचे ढीग वाढताना दिसतात. काही ठिकाणी कचरा जमा होऊन अनधिकृत कचराकुंड्या निर्माण झाल्या आहेत. या ठिकाणी भटक्या गाई-पशुधनाने प्लास्टिक खाण्याचे भयावह वास्तव समोर येत आहे. प्लास्टिक त्यांच्या शरीरात साठून त्यांचा मृत्यू होतो—हे फक्त जनावरांवरचे अन्याय नाही, तर पर्यावरणावरील गंभीर अत्याचार आहे. कचऱ्याची अशी साठवण ही स्वच्छतेच्या आणि सुरक्षित जगण्याच्या मानवाधिकाराला थेट विरोध करणारी परिस्थिती आहे.
प्रशासनाची जबाबदारी – केवळ घोषणांनी नाही, कृतीतून!
कचरा व्यवस्थापन ही प्रशासनाची कायदेशीर जबाबदारी आहे. नागरिकांनी दिलेल्या करातून शासन, महानगरपालिका आणि ग्रामपंचायतींनी पुढील गोष्टी प्रभावीपणे करणे अपेक्षित आहे—
नियमित कचरा संकलन व्यवस्था
योग्य पद्धतीने कचरा वर्गीकरण आणि पुनर्वापर
प्लास्टिक कचऱ्याची वैज्ञानिक विल्हेवाट
कचरा टाकण्यासाठी निश्चित जागा
उघड्यावर कचरा टाकणे व जाळण्यास बंदी
परंतु प्रत्यक्षात अनेक ठिकाणी कचरा उचलला जात नाही, त्याची विल्हेवाट लावण्याची यंत्रणा नाही, आणि कचऱ्याचे ढीग दिवसेंदिवस वाढतच आहेत. नागरिकांची जबाबदारी जशी आहे, तशीच प्रशासनाची उत्तरदायित्वबद्ध कार्यवाही या विषयावर अपेक्षित आहे. फक्त जनजागृती पुरेशी नाही; व्यवस्थात्मक कृती अपरिहार्य आहे.
परंतु प्रत्यक्षात अनेक ठिकाणी कचरा उचलला जात नाही, त्याची विल्हेवाट लावण्याची यंत्रणा नाही, आणि कचऱ्याचे ढीग दिवसेंदिवस वाढतच आहेत. नागरिकांची जबाबदारी जशी आहे, तशीच प्रशासनाची उत्तरदायित्वबद्ध कार्यवाही या विषयावर अपेक्षित आहे. फक्त जनजागृती पुरेशी नाही; व्यवस्थात्मक कृती अपरिहार्य आहे.
नागरिकांची भूमिका – हक्कांसोबत कर्तव्यही
कचरा निर्माण करणारे आपणच. त्यामुळे—
घराघरांत ओला-सुका कचरा वेगळा करणे
प्लास्टिकचा वापर कमी करणे
सार्वजनिक ठिकाणी कचरा न टाकणे
परिसर स्वच्छ ठेवण्यासाठी इतरांना जागरूक करणे
हे प्रत्येकाचे कर्तव्य आहे. प्रशासन आपले काम करेल, पण जबाबदार नागरिकत्व नसल्यास स्वच्छतेची लढाई जिंकणे अशक्य आहे.
म्हणून आपण आपली जबाबदारी ओळखा...
वरील गोष्टी सगळ्या बघितल्यानंतर आपल्याही लक्षात येते की आपण ओला कचरा सुका कचरा एकत्र न देता तो व्यवस्थित पद्धतीने दिला गेला पाहिजे आपल्या आजूबाजूने प्रशासन कचऱ्याची व्यवस्थापन करतो की नाही तसेच यासाठी आपण आवाज उठवतो की नाही हे लक्षात घेतल्या गेले पाहिजे म्हणून जेवढी प्रशासनाची जबाबदारी आहे तेवढीच व्यक्ती म्हणून स्वतःची पण जबाबदारी या संपूर्ण कचरा व्यवस्थापनाची असल्याने आपण या मानवाधिकार्याच्या दिनी आपण हा प्रण करूया की आपण आपलं परिसर स्वच्छ करण्यास प्रशासनाला हातभार लावू.
*सुचिता बर्वे*
अमरावती
8087159396
सार्वजनिक ठिकाणी कचरा न टाकणे
परिसर स्वच्छ ठेवण्यासाठी इतरांना जागरूक करणे
हे प्रत्येकाचे कर्तव्य आहे. प्रशासन आपले काम करेल, पण जबाबदार नागरिकत्व नसल्यास स्वच्छतेची लढाई जिंकणे अशक्य आहे.
म्हणून आपण आपली जबाबदारी ओळखा...
वरील गोष्टी सगळ्या बघितल्यानंतर आपल्याही लक्षात येते की आपण ओला कचरा सुका कचरा एकत्र न देता तो व्यवस्थित पद्धतीने दिला गेला पाहिजे आपल्या आजूबाजूने प्रशासन कचऱ्याची व्यवस्थापन करतो की नाही तसेच यासाठी आपण आवाज उठवतो की नाही हे लक्षात घेतल्या गेले पाहिजे म्हणून जेवढी प्रशासनाची जबाबदारी आहे तेवढीच व्यक्ती म्हणून स्वतःची पण जबाबदारी या संपूर्ण कचरा व्यवस्थापनाची असल्याने आपण या मानवाधिकार्याच्या दिनी आपण हा प्रण करूया की आपण आपलं परिसर स्वच्छ करण्यास प्रशासनाला हातभार लावू.
*सुचिता बर्वे*
अमरावती
8087159396
Download the app
आता वाचा ईराच्या कथा सोप्या पद्धतीने, आजच ईरा app इंस्टॉल करा