तुमची ध्येय काय आहेत? अस जर कुणी आपल्याला विचारलं तर आपण नेहमी उडवा उडवीची उत्तर देतो मला एक मोठी व्यक्ती व्हायचं आहे, मला श्रीमंत व्हायचं आहे मी खुप मोठी कार घेणार वगैरे वैगरे वैगरे. पण निश्चित तुमच ध्येय काय आहे कधी विचार केला आहे का तुम्ही?
दोन व्यक्ती होते सुरेश आणि गौरव दोघ ही आपापल्या क्षेत्रात हुशार सुरेश एलआयसी एजंट होता तर गौरव पिग्मी एजंट दोघांच काम जवळ जवळ सारखच होत सुरेशला दिवसाला 5 पॉलिसी ग्राहकांपर्यंत पोहोचवायच्या असायच्या तर गौरव एक पिग्मी एजंट होता त्याच्या कडे वसुलीच काम असायचं दोघांची काम जवळ जवळ सारखीच होती पण दोघांमध्ये फरक होता गौरव कामात आळशी होता तर सुरेश ध्येय निष्ठ होता तु ठरवून ठेवलेली काम चोख करत असे कारण त्याच्या कडे एक निश्चित ध्येय होत आपल्या मेहनतीने त्याला BMW कार घ्यायची होती हे त्याच स्वप्न होत.
या उलट गौरव होता गौरव ची ही पाचवी नोकरी होती पण निश्चित ध्येय नसल्याने त्याला कामाचं गांभीऱ्यच न्हवत परिणामी गौरवनी आपली पाचवी नोकरी ही गमावली तर सुरेश नी आपल निश्चित ध्येय गाठण्यासाठी एक रणनीती बनवली आणि मेहनत करून आपल्या स्वप्नातली कार सुद्धा घेतली. बघितल निश्चित ध्येय असण्याचे आणि त्यासाठी एक रणनीती बनवण्याचे काय फायदे आहेत पण निश्चित ध्येय कस ठरवायचं आणि त्यासाठी एक अचूक रणनीती बनवायची कशी? चला जाणून घेवूत :
दोन व्यक्ती होते सुरेश आणि गौरव दोघ ही आपापल्या क्षेत्रात हुशार सुरेश एलआयसी एजंट होता तर गौरव पिग्मी एजंट दोघांच काम जवळ जवळ सारखच होत सुरेशला दिवसाला 5 पॉलिसी ग्राहकांपर्यंत पोहोचवायच्या असायच्या तर गौरव एक पिग्मी एजंट होता त्याच्या कडे वसुलीच काम असायचं दोघांची काम जवळ जवळ सारखीच होती पण दोघांमध्ये फरक होता गौरव कामात आळशी होता तर सुरेश ध्येय निष्ठ होता तु ठरवून ठेवलेली काम चोख करत असे कारण त्याच्या कडे एक निश्चित ध्येय होत आपल्या मेहनतीने त्याला BMW कार घ्यायची होती हे त्याच स्वप्न होत.
या उलट गौरव होता गौरव ची ही पाचवी नोकरी होती पण निश्चित ध्येय नसल्याने त्याला कामाचं गांभीऱ्यच न्हवत परिणामी गौरवनी आपली पाचवी नोकरी ही गमावली तर सुरेश नी आपल निश्चित ध्येय गाठण्यासाठी एक रणनीती बनवली आणि मेहनत करून आपल्या स्वप्नातली कार सुद्धा घेतली. बघितल निश्चित ध्येय असण्याचे आणि त्यासाठी एक रणनीती बनवण्याचे काय फायदे आहेत पण निश्चित ध्येय कस ठरवायचं आणि त्यासाठी एक अचूक रणनीती बनवायची कशी? चला जाणून घेवूत :
ध्येय निश्चिती आणि अचूक रणनीती बनवण्यासाठी काही टिप्स :
1) आयुष्यातील 'अंतिम उद्दिष्ट' कसे ठरवावे?
अंतिम उद्दिष्ट म्हणजे केवळ नोकरी किंवा पैसा नाही, तर तुमच्या जीवनाचा सखोल अर्थ आणि दिशा होय.
अ. आत्म-परीक्षण करा (Self-Reflection):
तुमची मूल्ये (Values) ओळखा: तुम्हाला कशाची सर्वाधिक काळजी वाटते? (उदा. स्वातंत्र्य, कुटुंब, ज्ञान, इतरांची सेवा). तुमचे उद्दिष्ट तुमच्या मूल्यांशी जुळले पाहिजे.
तुमची आवड (Passion) आणि सामर्थ्ये (Strengths) शोधा: तुम्हाला नैसर्गिकरित्या काय चांगले जमते? तुम्हाला कोणते काम करताना वेळेचे भान राहत नाही?
तुम्ही कोणत्या गोष्टीची उणीव भरून काढू शकता? (Legacy): तुम्ही गेल्यानंतर तुमच्या कामाचा किंवा तुमच्या अस्तित्वाचा जगावर काय परिणाम व्हावा अशी तुमची इच्छा आहे?
ब. उद्दिष्टाला स्पष्ट स्वरूप द्या:
'कसे' ऐवजी 'काय' वर लक्ष केंद्रित करा: सुरुवातीला ते कसे साध्य होईल याचा विचार करू नका, फक्त अंतिम परिणाम काय हवा आहे ते निश्चित करा.
उदा. (अस्पष्ट): मला खूप यशस्वी व्हायचे आहे.
उदा. (अंतिम उद्दिष्ट): मी शिक्षण क्षेत्रात बदल घडवून आणणारा एक नवोपक्रमक (Innovator) आहे, ज्यामुळे लाखो ग्रामीण मुलांना उच्च-गुणवत्तेचे शिक्षण मिळते.
क. दूरदृष्टी तयार करा (Create a Vision):
तुमच्या उद्दिष्टावर आधारित पाच वर्षांनंतरचे किंवा दहा वर्षांनंतरचे स्वतःचे चित्र तुमच्या मनात स्पष्ट करा. तुम्ही कुठे राहताय, काय करताय आणि कोणासाठी करताय, याची कल्पना करा.
अंतिम उद्दिष्ट म्हणजे केवळ नोकरी किंवा पैसा नाही, तर तुमच्या जीवनाचा सखोल अर्थ आणि दिशा होय.
अ. आत्म-परीक्षण करा (Self-Reflection):
तुमची मूल्ये (Values) ओळखा: तुम्हाला कशाची सर्वाधिक काळजी वाटते? (उदा. स्वातंत्र्य, कुटुंब, ज्ञान, इतरांची सेवा). तुमचे उद्दिष्ट तुमच्या मूल्यांशी जुळले पाहिजे.
तुमची आवड (Passion) आणि सामर्थ्ये (Strengths) शोधा: तुम्हाला नैसर्गिकरित्या काय चांगले जमते? तुम्हाला कोणते काम करताना वेळेचे भान राहत नाही?
तुम्ही कोणत्या गोष्टीची उणीव भरून काढू शकता? (Legacy): तुम्ही गेल्यानंतर तुमच्या कामाचा किंवा तुमच्या अस्तित्वाचा जगावर काय परिणाम व्हावा अशी तुमची इच्छा आहे?
ब. उद्दिष्टाला स्पष्ट स्वरूप द्या:
'कसे' ऐवजी 'काय' वर लक्ष केंद्रित करा: सुरुवातीला ते कसे साध्य होईल याचा विचार करू नका, फक्त अंतिम परिणाम काय हवा आहे ते निश्चित करा.
उदा. (अस्पष्ट): मला खूप यशस्वी व्हायचे आहे.
उदा. (अंतिम उद्दिष्ट): मी शिक्षण क्षेत्रात बदल घडवून आणणारा एक नवोपक्रमक (Innovator) आहे, ज्यामुळे लाखो ग्रामीण मुलांना उच्च-गुणवत्तेचे शिक्षण मिळते.
क. दूरदृष्टी तयार करा (Create a Vision):
तुमच्या उद्दिष्टावर आधारित पाच वर्षांनंतरचे किंवा दहा वर्षांनंतरचे स्वतःचे चित्र तुमच्या मनात स्पष्ट करा. तुम्ही कुठे राहताय, काय करताय आणि कोणासाठी करताय, याची कल्पना करा.
2) उद्दिष्ट साध्य करण्यासाठी प्रभावी रणनीती (Strategy)
अंतिम उद्दिष्ट ठरवल्यानंतर, ते साध्य करण्यासाठी खालीलप्रमाणे 'SMART' आणि 'ॲक्शन-ओरिएंटेड' रणनीती वापरा:
अ. उद्दिष्टांचे लहान टप्प्यांत विभाजन (Break Down the Goal):
तुमचे मोठे अंतिम उद्दिष्ट मासिक, त्रैमासिक (Quarterly) आणि वार्षिक अशा लहान, साध्य करता येणाऱ्या टप्प्यांमध्ये (Milestones) विभाजित करा.
रणनीती: प्रत्येक लहान टप्पा पूर्ण झाल्यावर तुम्हाला यशाची भावना मिळते, जी तुम्हाला पुढे जाण्यासाठी प्रेरणा देते.
ब. 'SMART' नियम वापरा:
तुमच्या प्रत्येक लहान टप्प्याला खालील निकषांवर तपासा:
Specific (विशिष्ट): उद्दिष्ट स्पष्ट असावे.
Measurable (मापनीय): ते मोजता आले पाहिजे.
Achievable (साध्य करण्यायोग्य): ते वास्तववादी असावे.
Relevant (संबंधित): ते तुमच्या अंतिम उद्दिष्टाशी जुळणारे असावे.
Time-bound (वेळेवर आधारित): त्याला पूर्ण करण्याची अंतिम मुदत असावी.
क. कामांना प्राधान्य द्या (Prioritize Tasks):
आइझनहॉवर मॅट्रिक्स (Eisenhower Matrix) वापरा: कामांना महत्वाचे/अमहत्वाचे आणि त्वरित/गैर-त्वरित यानुसार वर्गीकृत करा.
रणनीती: जे काम 'महत्वाचे आणि गैर-त्वरित' आहे, त्याला सर्वात जास्त वेळ द्या. हे काम तुम्हाला तुमच्या अंतिम उद्दिष्टाच्या दिशेने घेऊन जाते.
ड. सातत्याने शिका आणि जुळवून घ्या (Learn and Adapt Continuously):
यशाचा प्रवास सरळ नसतो. तुम्हाला येणाऱ्या अडचणी आणि अपयश यातून शिकत राहा.
रणनीती: तुम्ही ठरवलेली रणनीती काम करत नसेल, तर लगेच बदल करा. लवचिक (Flexible) राहा आणि नवीन कौशल्ये (Skills) आत्मसात करा.
इ. जबाबदारी निश्चित करा (Ensure Accountability):
तुमच्या प्रगतीचा मागोवा घेण्यासाठी एक पद्धत (उदा. साप्ताहिक प्रगती अहवाल) तयार करा.
रणनीती: एखाद्या मार्गदर्शकाला (Mentor) किंवा मित्राला तुमच्या उद्दिष्टांबद्दल सांगा, जेणेकरून ते तुम्हाला सतत प्रेरित करतील आणि तुमच्याकडून प्रगतीची चौकशी करतील.
तुमचे अंतिम उद्दिष्ट हे तुमच्या आयुष्याचा नकाशा आहे. एकदा तुम्ही तो निश्चित केला की, योग्य रणनीती तुम्हाला त्या गंतव्यस्थानापर्यंत नक्की घेऊन जाईल
अंतिम उद्दिष्ट ठरवल्यानंतर, ते साध्य करण्यासाठी खालीलप्रमाणे 'SMART' आणि 'ॲक्शन-ओरिएंटेड' रणनीती वापरा:
अ. उद्दिष्टांचे लहान टप्प्यांत विभाजन (Break Down the Goal):
तुमचे मोठे अंतिम उद्दिष्ट मासिक, त्रैमासिक (Quarterly) आणि वार्षिक अशा लहान, साध्य करता येणाऱ्या टप्प्यांमध्ये (Milestones) विभाजित करा.
रणनीती: प्रत्येक लहान टप्पा पूर्ण झाल्यावर तुम्हाला यशाची भावना मिळते, जी तुम्हाला पुढे जाण्यासाठी प्रेरणा देते.
ब. 'SMART' नियम वापरा:
तुमच्या प्रत्येक लहान टप्प्याला खालील निकषांवर तपासा:
Specific (विशिष्ट): उद्दिष्ट स्पष्ट असावे.
Measurable (मापनीय): ते मोजता आले पाहिजे.
Achievable (साध्य करण्यायोग्य): ते वास्तववादी असावे.
Relevant (संबंधित): ते तुमच्या अंतिम उद्दिष्टाशी जुळणारे असावे.
Time-bound (वेळेवर आधारित): त्याला पूर्ण करण्याची अंतिम मुदत असावी.
क. कामांना प्राधान्य द्या (Prioritize Tasks):
आइझनहॉवर मॅट्रिक्स (Eisenhower Matrix) वापरा: कामांना महत्वाचे/अमहत्वाचे आणि त्वरित/गैर-त्वरित यानुसार वर्गीकृत करा.
रणनीती: जे काम 'महत्वाचे आणि गैर-त्वरित' आहे, त्याला सर्वात जास्त वेळ द्या. हे काम तुम्हाला तुमच्या अंतिम उद्दिष्टाच्या दिशेने घेऊन जाते.
ड. सातत्याने शिका आणि जुळवून घ्या (Learn and Adapt Continuously):
यशाचा प्रवास सरळ नसतो. तुम्हाला येणाऱ्या अडचणी आणि अपयश यातून शिकत राहा.
रणनीती: तुम्ही ठरवलेली रणनीती काम करत नसेल, तर लगेच बदल करा. लवचिक (Flexible) राहा आणि नवीन कौशल्ये (Skills) आत्मसात करा.
इ. जबाबदारी निश्चित करा (Ensure Accountability):
तुमच्या प्रगतीचा मागोवा घेण्यासाठी एक पद्धत (उदा. साप्ताहिक प्रगती अहवाल) तयार करा.
रणनीती: एखाद्या मार्गदर्शकाला (Mentor) किंवा मित्राला तुमच्या उद्दिष्टांबद्दल सांगा, जेणेकरून ते तुम्हाला सतत प्रेरित करतील आणि तुमच्याकडून प्रगतीची चौकशी करतील.
तुमचे अंतिम उद्दिष्ट हे तुमच्या आयुष्याचा नकाशा आहे. एकदा तुम्ही तो निश्चित केला की, योग्य रणनीती तुम्हाला त्या गंतव्यस्थानापर्यंत नक्की घेऊन जाईल
निष्कर्ष :
निश्चित ध्येय हे केवळ स्वप्न नसून, ते तुमच्या प्रयत्नांना योग्य 'दिशा' आणि 'प्रेरणा' देणारे 'इंधन' आहे.
१. ध्येय निश्चितीचे महत्त्व (Why Define a Goal?)
लक्ष केंद्रित करणे: ध्येय निश्चित असल्यामुळे (उदा. सुरेशला BMW घ्यायची होती), व्यक्तीचे सर्व प्रयत्न त्याच दिशेने केंद्रित होतात. अनिश्चित ध्येय (उदा. गौरव) केवळ वेळेचा अपव्यय करते.
आत्म-परीक्षण: अंतिम उद्दिष्ट ठरवण्याची प्रक्रिया (मूल्ये, आवड, सामर्थ्ये ओळखणे) व्यक्तीला स्वतःला अधिक चांगल्या प्रकारे समजून घेण्यास मदत करते. हे आत्म-परीक्षण म्हणजे यशाचा पाया आहे.
प्रेरणास्रोत: स्पष्ट आणि मोठे ध्येय (Vision) रोजच्या कंटाळवाण्या कामातही उत्साह टिकवून ठेवते आणि व्यक्तीला आळसापासून दूर ठेवते.
२. अचूक रणनीतीचा प्रभाव (Impact of the Right Strategy)
योजनेचे रूपांतर कृतीत: 'SMART' नियम आणि उद्दिष्टांचे लहान टप्प्यांमध्ये (Milestones) विभाजन केल्याने, भव्य स्वप्नांना साध्य करण्यायोग्य कृतींच्या मालिकेत (Action Plan) बदलता येते.
प्राधान्यक्रम: 'आइझनहॉवर मॅट्रिक्स' सारखी रणनीती वापरल्याने, तातडीच्या (Urgent) कामांमध्ये न अडकता, खऱ्या महत्वाच्या कामांना (जे थेट अंतिम ध्येयाशी जोडलेले आहेत) वेळ देता येतो.
सातत्य आणि जुळवून घेणे: यशाच्या मार्गावर येणारे अडथळे स्वीकारून, सतत शिकत राहणे आणि गरजेनुसार रणनीतीत बदल करणे (Flexible Approach) हे अंतिम गंतव्यस्थान गाठण्यासाठी महत्त्वाचे ठरते.
अंतिम संदेश:
आपल्याला "मोठी व्यक्ती" किंवा "श्रीमंत" व्हायचे आहे, अशी अस्पष्ट उत्तरे देण्याऐवजी, आपल्या मूल्यांशी आणि आवडीशी जुळणारे एक स्पष्ट, दूरदृष्टीवर आधारित अंतिम उद्दिष्ट (Legacy) निश्चित करा. त्यानंतर, SMART तत्त्वे वापरून एक अचूक आणि लवचिक रणनीती (Action Plan) तयार करा आणि तिची अंमलबजावणी जबाबदारीने (Accountability) करा. हेच निश्चित ध्येय आणि अचूक रणनीतीचे सूत्र तुम्हाला तुमच्या आयुष्यातील 'BMW' (तुमचे कोणतेही मोठे स्वप्न) मिळवून देईल.
१. ध्येय निश्चितीचे महत्त्व (Why Define a Goal?)
लक्ष केंद्रित करणे: ध्येय निश्चित असल्यामुळे (उदा. सुरेशला BMW घ्यायची होती), व्यक्तीचे सर्व प्रयत्न त्याच दिशेने केंद्रित होतात. अनिश्चित ध्येय (उदा. गौरव) केवळ वेळेचा अपव्यय करते.
आत्म-परीक्षण: अंतिम उद्दिष्ट ठरवण्याची प्रक्रिया (मूल्ये, आवड, सामर्थ्ये ओळखणे) व्यक्तीला स्वतःला अधिक चांगल्या प्रकारे समजून घेण्यास मदत करते. हे आत्म-परीक्षण म्हणजे यशाचा पाया आहे.
प्रेरणास्रोत: स्पष्ट आणि मोठे ध्येय (Vision) रोजच्या कंटाळवाण्या कामातही उत्साह टिकवून ठेवते आणि व्यक्तीला आळसापासून दूर ठेवते.
२. अचूक रणनीतीचा प्रभाव (Impact of the Right Strategy)
योजनेचे रूपांतर कृतीत: 'SMART' नियम आणि उद्दिष्टांचे लहान टप्प्यांमध्ये (Milestones) विभाजन केल्याने, भव्य स्वप्नांना साध्य करण्यायोग्य कृतींच्या मालिकेत (Action Plan) बदलता येते.
प्राधान्यक्रम: 'आइझनहॉवर मॅट्रिक्स' सारखी रणनीती वापरल्याने, तातडीच्या (Urgent) कामांमध्ये न अडकता, खऱ्या महत्वाच्या कामांना (जे थेट अंतिम ध्येयाशी जोडलेले आहेत) वेळ देता येतो.
सातत्य आणि जुळवून घेणे: यशाच्या मार्गावर येणारे अडथळे स्वीकारून, सतत शिकत राहणे आणि गरजेनुसार रणनीतीत बदल करणे (Flexible Approach) हे अंतिम गंतव्यस्थान गाठण्यासाठी महत्त्वाचे ठरते.
अंतिम संदेश:
आपल्याला "मोठी व्यक्ती" किंवा "श्रीमंत" व्हायचे आहे, अशी अस्पष्ट उत्तरे देण्याऐवजी, आपल्या मूल्यांशी आणि आवडीशी जुळणारे एक स्पष्ट, दूरदृष्टीवर आधारित अंतिम उद्दिष्ट (Legacy) निश्चित करा. त्यानंतर, SMART तत्त्वे वापरून एक अचूक आणि लवचिक रणनीती (Action Plan) तयार करा आणि तिची अंमलबजावणी जबाबदारीने (Accountability) करा. हेच निश्चित ध्येय आणि अचूक रणनीतीचे सूत्र तुम्हाला तुमच्या आयुष्यातील 'BMW' (तुमचे कोणतेही मोठे स्वप्न) मिळवून देईल.
Download the app
आता वाचा ईराच्या कथा सोप्या पद्धतीने, आजच ईरा app इंस्टॉल करा