आपल्या समाजात एक वाक्य अगदी लहानपणापासून कानावर पडतं – “लोक काय म्हणतील?” एखादं काम करायचं म्हटलं की आईवडील, नातेवाईक, शेजारी, अगदी मित्रदेखील आपल्याला विचारतात की, हे केलंस तर लोक काय म्हणतील? अगदी कपडे घालण्यापासून, करिअर निवडण्यापर्यंत, लग्नाच्या निर्णयापासून जीवनशैलीपर्यंत प्रत्येक गोष्टीत लोकांच्या मताचं भूत आपल्या डोक्यावर बसलेलं असतं. माणूस कितीही शिकला, कितीही पुढारला तरी “लोकांच्या तोंडाचा पाढा” आजही आपल्या आयुष्यात एक मोठं ओझं बनून राहिलं आहे.
खरं पाहिलं तर हा प्रश्न इतका खोलवर मनात रुतला आहे की बऱ्याच वेळा आपली खरी इच्छा, आपले स्वप्नं, आपलं आयुष्य आपण बाजूला ठेवतो आणि फक्त इतरांना खूष करण्यासाठी जगतो. आपल्याकडे एक म्हण आहे – “दहा लोकांचं ऐकायचं आणि आपलं मन मारायचं”. नेमकं हेच आपल्या संस्कारांचं, आपल्या भीतीचं मूळ आहे. पण खरंच का एवढं महत्वाचं आहे लोकांचं म्हणणं? हे लोक आपलं सुख-दुःख जगतात का? आपल्या अपयशाची जबाबदारी ते घेतात का? नाही. मग आपण का त्यांच्या भीतीत जखडून घेतो स्वतःला?
समाजात माणूस एकटा राहत नाही, हे खरं आहे. आपल्याला एकमेकांच्या आधाराची गरज असते. पण त्याचबरोबर समाजात टिकून राहण्यासाठी सतत इतरांच्या मताला जुमानणं हे “स्वतःच्या पायावर धोंडा पाडणं” ठरतं. प्रत्येक माणूस वेगळा असतो, त्याच्या गरजा, स्वप्नं, परिस्थिती वेगळी असते. तरीसुद्धा आपल्याला सारखं तुलना करून सांगितलं जातं – “पहा अमुकाचा मुलगा डॉक्टर झाला, आणि तू अजून इथंच आहेस”, किंवा “फळाणीची मुलगी एवढ्या श्रीमंत घरात गेली, आणि तू अजून विचार करत बसलीस.” अशा वेळी आपण “घरचं सोडून परचं गाठायचं” या मानसिकतेत अडकतो.
खरं तर लोकांचं म्हणणं थांबणार नाही, ते “जगाचा धिंगाणा” आहे. तुम्ही काही मोठं केलंत तर लोक म्हणतील की हा गर्विष्ठ झाला, काही छोटं केलंत तर म्हणतील की याचं काही होत नाही. तुम्ही शांत राहिलात तर म्हणतील की घमेंड आहे, तुम्ही बोललात तर म्हणतील की खूपच बडबड करतो. थोडक्यात काय, लोकांच्या बोलण्याला अंत नाही. त्यामुळे त्यांच्या बोलण्याला जास्त महत्व देणं म्हणजे “भस्मासुराला डोक्यावर बसवणं” होय.
आपल्या आयुष्यातील अनेक स्वप्नं ही लोक काय म्हणतील या भीतीमुळे अपूर्ण राहतात. एखाद्याला लेखक व्हायचं असतं, पण समाज सांगतो की त्यातून पोट भरत नाही. कोणाला नृत्य शिकायचं असतं, पण नातेवाईक म्हणतात की त्याने प्रतिष्ठा कमी होते. कोणाला वेगळा व्यवसाय सुरू करायचा असतो, पण लोक म्हणतात की सुरक्षित नोकरी सोडून व्यवसायात पडणं म्हणजे “डोक्याला शेंबूड लावणं”. आणि आपणही तेच गृहित धरून स्वप्नं गुंडाळून ठेवतो.
या भीतीतून मुक्त होण्यासाठी पहिलं पाऊल म्हणजे स्वतःवर विश्वास ठेवणं. “स्वत:च्या पायावर उभं राहणं” ही खरी ताकद आहे. लोकांचं म्हणणं थांबणार नाही, पण आपण आपल्या ध्येयाशी प्रामाणिक राहिलो, मेहनत केली, तर हळूहळू तेच लोक आपल्याला दाद देतील. एक उदाहरण लक्षात ठेवा – जेव्हा एखादा शेतकरी नव्या पद्धतीने शेती करतो, तेव्हा सुरुवातीला लोक हसतात, टिंगल करतात. पण जेव्हा त्याच्या शेतात दुप्पट पीक येतं, तेव्हा त्याच लोकांच्या रांगा लागतात शिकायला. म्हणूनच म्हण आहे – “करावे तसे भरावे”.
लोक काय म्हणतील या भीतीतून बाहेर पडण्यासाठी दुसरं पाऊल म्हणजे स्वतःला प्रश्न विचारणं – “हे लोक माझ्या आयुष्याची जबाबदारी घेणार आहेत का?” उत्तर नेहमीच नकारार्थी येतं. जेव्हा आपल्याला कळतं की आपलं सुख-दुःख आपल्यालाच जगायचं आहे, तेव्हा आपण हळूहळू मुक्त होऊ लागतो. कारण खरं सुख हे इतरांना खूष करण्यात नसून स्वतःच्या मनासोबत प्रामाणिक राहण्यात आहे.
तिसरं म्हणजे अपयशाची भीती सोडणं. लोकांचं म्हणणं बहुतेकदा आपल्याला अपयशाची भीती दाखवतं. “हे करून जर फसलात तर लोक हसतील.” पण खरा पराभव म्हणजे प्रयत्न न करणं. लोकांच्या भीतीमुळे प्रयत्नच केला नाही, तर तेच खरं अपयश आहे. “न केलेला प्रयत्न हेच मोठं अपयश असतं” ही गोष्ट समजून घेतली पाहिजे.
आपल्याकडे अजून एक मोठा गैरसमज आहे – लोक नेहमी आपल्याकडेच लक्ष देतात. पण खरं म्हणजे प्रत्येक जण स्वतःच्या आयुष्यात इतका गुंतलेला असतो की तुमचं काय चाललंय याकडे त्याचं फारसं लक्ष नसतं. काही काळासाठी टीका किंवा स्तुती होते, पण लगेच लोकं पुढच्या विषयाकडे वळतात. त्यामुळे त्यांचं म्हणणं मनावर घेणं म्हणजे “कानावर घेतलं तर गोष्ट वाढते” सारखं आहे.
या प्रवासात आपण स्वतःशी संवाद साधला पाहिजे. स्वतःला वारंवार आठवण करून द्यायला हवी की “मी माझ्या आयुष्याचा कारागीर आहे. लोकांचं म्हणणं हे फक्त आवाज आहे, पण माझा मार्ग माझा आहे.” जेव्हा आपण असं विचारायला शिकतो, तेव्हा हळूहळू लोकांच्या मतांचं ओझं हलकं होतं.
लोक काय म्हणतील या भीतीतून मुक्त होणं सोपं नाही, कारण ती आपल्यात खोलवर रुजलेली आहे. पण जसजसं आपण आपल्या निर्णयांचं स्वामित्व घेतो, आपल्या आवडीप्रमाणे आयुष्य जगतो, तसतसं आपल्याला समजतं की लोकांचं म्हणणं आपल्याला थांबवू शकत नाही. शेवटी, “हसणारे हसतात, करणारे करतात.”
Download the app
आता वाचा ईराच्या कथा सोप्या पद्धतीने, आजच ईरा app इंस्टॉल करा