सल्ल्यांचा पाऊस, समजेचा दुष्काळ

आजच्या काळात सल्ले इतके सहज मिळतात की विचारायलाही गरज उरत नाही, मोबाईल उघडला की शेकडो लोक आपल्याला काय केलं पाहिजे, कसं वागलं पाहिजे, काय योग्य आहे, काय अयोग्य आहे, हे सांगायला तयार असतात, पण त्या सगळ्या सल्ल्यांच्या गर्दीत हरवते ती एक अत्यंत मौल्यवान गोष्ट म्हणजे खरी समज, कारण सल्ला देणं सोपं असतं पण समजून घेणं कठीण असतं, सल्ला देताना आपल्याला समोरच्या माणसाच्या परिस्थितीत उतरावं लागत नाही, त्याच्या वेदनेत उभं राहावं लागत नाही, त्याच्या मर्यादा, जबाबदाऱ्या, संघर्ष समजून घ्यावे लागत नाहीत, पण समजून घ्यायला मात्र स्वतःच्या चौकटीतून बाहेर पडावं लागतं, स्वतःच्या अहंकाराला बाजूला ठेवावं लागतं, आणि म्हणूनच आज सल्ले मोफत झाले आहेत पण समज महाग झाली आहे, आपण कोणाला भेटलो की लगेच मत देतो, लगेच निर्णय सुनावतो, लगेच तो कसा चुकीचा आहे हे सांगतो, पण तो तसं का वागला याचा विचार करायला वेळ देत नाही, कारण विचार करणं वेळ घेतं आणि आजच्या काळात वेळ देणं लोकांना सर्वात जड वाटतं, आपण म्हणतो की लोक बदलले आहेत, नात्यांत दुरावा आला आहे, संवाद संपला आहे, पण खरं कारण हे असतं की आपण एकमेकांना समजून घेणंच बंद केलं आहे, प्रत्येक जण स्वतःच्या अनुभवाच्या चष्म्यातून दुसऱ्याचं आयुष्य पाहतो आणि मग निष्कर्ष काढतो, त्या माणसाच्या पायातली चप्पल घालून तो चालतोय याची जाणीव ठेवत नाही, म्हणूनच आज सल्ले इतके सर्रास झाले आहेत की ते शब्दांचे ढीग वाटू लागले आहेत, पण समज इतकी दुर्मिळ झाली आहे की तिची किंमत माणसाच्या मनाने चुकवणं कठीण झालं आहे, घरांमध्येही हेच चित्र आहे, पालक मुलांना सल्ले देतात पण त्यांच्या मनात काय चाललं आहे हे ऐकून घेत नाहीत,伴侣 एकमेकांना सूचना देतात पण एकमेकांच्या थकव्याची जाणीव ठेवत नाहीत, मित्र मार्ग दाखवतात पण त्या मार्गावर चालताना येणाऱ्या अडचणी समजून घेत नाहीत, आणि अशा प्रकारे नात्यांमध्ये संवाद असूनही समज नाहीशी होत जाते, समाजात कोणाचंही दुःख आपण ऐकतो, त्यावर लगेच उपाय सांगतो, पण त्या दुःखामागची खोल कारणं जाणून घ्यायची तयारी ठेवत नाही, कारण सल्ला देऊन आपण आपली जबाबदारी संपवतो पण समजून घेतल्यावर आपल्यालाही त्या वेदनेचा भार घ्यावा लागतो, आणि हा भार घ्यायला आज फार कमी लोक तयार आहेत, म्हणूनच लोक वेदना सांगणं टाळतात, कारण त्यांना माहीत असतं की त्यांना समजून घेण्याऐवजी उपदेश केला जाईल, समजून घेण्याऐवजी न्याय दिला जाईल, आणि त्यांच्या भावना प्रमाणात न मोजता योग्य-अयोग्याच्या काट्यावर तोलल्या जातील, म्हणूनच आज अनेक नाती बाहेरून चाललेली दिसतात पण आतून कोरडी झालेली असतात, कारण सल्ले मिळतात पण आधार मिळत नाही, शब्द मिळतात पण स्पर्श मिळत नाही, मार्गदर्शन मिळतं पण समजून घेणं मिळत नाही, आज माणसानं स्वतःला इतक्या भूमिका लावून घेतल्या आहेत की तो ऐकणं विसरला आहे, तो फक्त बोलतो, सांगतो, शिकवतो, पण ऐकण्याची कला हरवून बसला आहे, समज म्हणजे फक्त ऐकणं नाही तर ऐकलेलं मनात उतरवणं, त्या भावनेला जागा देणं, त्या परिस्थितीशी थोडंसं तरी तादात्म्य साधणं, पण हे सगळं करण्यासाठी माणसाला थांबावं लागतं, आणि आज थांबणं हीच सर्वात अवघड गोष्ट झाली आहे, सल्ला देताना आपण स्वतःला वर ठेवतो, समजून घेताना मात्र आपण स्वतःला समोरच्याच्या पातळीवर आणतो, आणि म्हणूनच सल्ला देणं अहंकाराला सुखावतं पण समजून घेणं संवेदनशीलतेला जागं करतं, आजचा काळ वेगवान आहे, स्पर्धेचा आहे, यशाचा आहे, आणि या सगळ्या गर्दीत संवेदनशीलतेला वेळ मिळत नाही, म्हणूनच समज महाग झाली आहे, ते माणूस हसतोय की आतून तुटलेला आहे, हे पाहण्यासाठी आपल्याकडे नजर नाही, आपण फक्त त्याच्या यशाकडे पाहतो, त्याच्या चुकांकडे पाहतो, पण त्याच्या मनाकडे पाहण्याची सवय लावलेली नाही, म्हणूनच आपण सहज म्हणतो, “तू मजबूत आहेस”, पण तो मजबूत होण्यासाठी किती वेळा मोडला गेला याचा विचार करत नाही, आपण म्हणतो, “तू असं का केलंस?”, पण असं करण्यामागे त्याला काय सहन करावं लागलं हे समजून घेत नाही, आणि या समजाअभावीच आज नात्यांमध्ये गैरसमज वाढत आहेत, मनं दुरावत आहेत, आणि माणसं एकाच घरात राहूनही एकमेकांपासून दूर जात आहेत, सल्ले मोफत असल्यामुळे त्यांची किंमत उरलेली नाही, पण समज महाग असल्यामुळे तिची गरज अधिक तीव्र झाली आहे, कारण समज नसली की माणूस एकटा पडतो, त्याच्याकडे सल्ले असतात पण आधार नसतो, मार्ग असतात पण सोबत नसते, शब्द असतात पण विश्वास नसतो, आणि अशा वेळी तो माणूस स्वतःशीच संवाद साधू लागतो, आतल्या वेदना आतच दडवतो, कारण बाहेर त्याला ऐकणारं, समजून घेणारं कोणीतरी मिळेल अशी आशा ठेवणं त्याला अवघड वाटू लागतं, म्हणूनच आज माणूस बोलतो खूप, पण व्यक्त होणं कमी झालं आहे, कारण व्यक्त होण्यासाठी समज लागते, सुरक्षिततेची भावना लागते, आणि तीच आज महाग झाली आहे, आज जर आपल्या नात्यांना खरोखर वाचवायचं असेल, तर सल्ल्यांची संख्या कमी करावी लागेल आणि समज वाढवावी लागेल, बोलण्यापेक्षा ऐकण्याला महत्त्व द्यावं लागेल, योग्य-अयोग्य ठरवण्याऐवजी कारणं समजून घ्यावी लागतील, कारण सल्ला जीवन बदलत नाही, समज जीवनाला आधार देते, आणि जिथे आधार असतो तिथेच माणूस खऱ्या अर्थानं उभा राहतो, आज आपल्याला सल्ल्यांची गरज नाही, आपल्याला समजून घेणाऱ्या माणसांची गरज आहे, कारण सल्ले आयुष्य सुधारत नाहीत, समज आयुष्याला माणुसकी देत असते.